حميت (مردانگى) و عزّت و ذلّت را نيز به- أنف- منسوب مى‌كنند.

شاعر مى‌گويد:

(هر گاه آن با حميّت‌ها و دماغهاى تكبّر آميز خشمگين مى‌شوند، خشنودشان نمى‌كنيم و رضايتشان را هم نمى‌خواهم بلكه خشمشان را فزون مى‌سازم).

به انسان متكبّر هم مى‌گويند- شمخ فلان بأنفه- و به آدم ذليل و خوار هم ترب أنفه- گويند، و عبارت- أَنِفَ‌ فلانٌ من كذا- و از آن كار استنكاف و خوددارى نمود، و- أَنَفْتُهُ‌- يعنى به بينى‌اش زدم، الأَنَفَة- هم حميّت و غيرت است، و- استَأْنَفْتُ‌ الشّى‌ء-: از اوّلش آغاز كردم و آيه (ما ذا قالَ‌ آنِفاً- 16/ محمّد) در معنى آغاز و اوّل است.

أنمل‌

: خداى مى‌فرمايد: (عَضُّوا عَلَيْكُمُ‌ الْأَنامِلَ‌ مِنَ الْغَيْظِ- 119/ آل عمران) (دشمنانتان انگشتان خود را از خشم بر شما به دهان بردند و گاز گرفتند) أنامل- جمع- أنملة- يعنى سر انگشتان، كه ناخن‌ها بر آن مى‌رويد عبارت- فلان‌ مؤنمل‌ الأصابع- يعنى سر انگشتانش در اثر كوتاهى خشن و قوى است.

همزه- أنمله- زايد است زيرا اين عبارت را نمل الأصابع- نيز گفته‌اند:.

أنى‌

: أَنَّى‌ در زمان تحقيق و پرسش از حال و مكان بكار مى‌رود و لذا گفته‌اند أنّى- به معنى، أين- يعنى كجا و كيف- بمعنى چگونه است براى اينكه هر دو معنى (كجا و چگونه) را در بر دارد، خداى فرمايد: (أَنَّى لَكِ هذا- 37/ آل عمران) يعنى از كجا و چگونه؟.

أنا

: أَنَا ضمير مفردى است كه از خود خبر مى‌دهد و گاهى الف آن در هنگام وصل به كلمه يا حرف ديگر حذف مى‌شود و گاهى باقى مى‌ماند، چنانكه در اين آيه (لكِنَّا هُوَ اللَّهُ رَبِّي‌- 38/ كهف) كه گفته‌اند تقديرش اينستكه- أنا هو اللّه ربّى- همزه‌اش در پيوسته شدن به- لكنّ- حذف شده است و حرف (ن) أنا با حرف (ن) لكنّ ادغام شده است و- لكنّ- هم خوانده مى‌شود لكنّ هو اللّه ربّى- كه در اينجا هم حرف الف از آخر لكنّا- حذف شده. عبارت- أَنِّيَّة الشّي‌ء- و- أُنِّيَّتُهُ‌-