دريا و خشكى آلوده به فساد است).

و- لقيته صحرة بحرة- او را چون صحرا و دريا عريان ديدم و ساختمانى كه او را پوشيده دارد آنجا نبود.

بخل‌

: البُخْل‌: إمساك و نگهداشتن و حبس كردن اموالى است كه حقّ نيست نگهداشته شود، نقطه مقابل اين حالت، جود و بخشندگى است.

بَاخِل‌- همان بخل كننده است و امّا- بخيل‌- كسى است كه صفت بخل در او زيادتر باشد مثل رحيم- كه از- راحم- است.

بخل- دو گونه است يكى بخل داشتن در اموال خويش و ديگرى بخل ورزيدن به اموال غير كه اينگونه بخل، ناپسندتر و مذمومتر است، دليل بر اين قول، سخن خداى تعالى است كه (الَّذِينَ‌ يَبْخَلُونَ‌ وَ يَأْمُرُونَ النَّاسَ‌ بِالْبُخْلِ‌- 37/ نساء) (كسانى كه خود بخيل‌اند و ديگران را نيز به بخل ورزيدن أمر و سفارش مى‌كنند).

بخس‌

: البَخْس‌، كم كردن و كم شدن چيزى بطريق ظلم و ستم. خداى فرمايد:

(وَ هُمْ فِيها لا يُبْخَسُونَ‌- 15/ هود) و باز در آيه: (وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ‌[1]- 89/ اعراف)

[1] يعنى به ستم، اشياء مردم را كم نكنيد و از حقّشان نكاهيد كه واژه أشياء، هم شامل متاع و داد و ستد مى‌شود و هم به ستم گرفتن حقوق مردم، واژه أشياء در اين آيه كه همه ماديات و معنويات را در برمى‌گيرد يكى از عاليترين شيوه‌هاى فصاحت و بلاغت و اعجاز قرآنى است، تحدّى قرآن كه مى‌گويد( فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ‌- 23/ بقره) نه اينكه منظور تنها جملات و كلمات است بلكه بكار رفتن اين چنين مفاهيمى مانند- أشياء هم هست كه به فراخناى تمام زواياى رفتن اين چنين مفاهيمى مانند- أشياء هم هست كه به فراخناى تمام زواياى حيات انسانى است و در قالب كمترين واژه‌ها كه به راستى عقل هر خردمندى را حيران و جان و روان هر ذى روحى را به خود مجذوب مى‌سازد اشاره شده، واژه- أشياء- در اين آيه كه مى‌فرمايد: از آن كوتاهى و كم نكنيد- در قرآن به معانى زير است كه انسانهاى متعهّد و اجتماعى را موظّف به رعايت آنها نموده است. 1- بخشش و جوانمردى 2- توجّه به مبدأ 3- عوامل روحى 4- تقوا 5- دريافت حقايق جهان 6- سود و منفعت 7- خير و نيكى 8- اموال مورد انفال 9- امور ادارى كشور 10- حكومت 11- فضل و بزرگى 12- بهره و نصيب 13- داورى و نزاع 14- پيامبرى و رسالت 15- محتواى قرآن 16- وحى 17- امور روزانه 18- ابزار و وسايل صنعتى 19- غرايز و سرشت 20- موجودات زنده 21- آثار قيامت 22- آگاهى به زبانها 23- هر چيز ناپايدار 24- عوامل حياتى 25- نهفته‌هاى انديشه و دل 26- قدرتهاى مادّى 27- جنبه‌هاى الهى و ملكوتى موجودات 28- خاطرات و انديشه‌ها 29- بسط رزق 30- هدايت 31- علم و دانش ... و بالاخره تمام آفريده‌ها و پديده‌ها در زبان قرآن اشياء ناميده شده‌اند، اينها است حقايق امورى كه در قرآن با واژه‌هاى شي‌ء و اشياء ذكر. شده كه رعايت آنها لازمه ايمان و اسلام و انسانيّت است و هيچكس حقّ ندارد در موارد فوق نسبت بساير مردم از آن اشياء محرومشان سازد و يا از حقّشان كم گزارد امّا جنبه‌هاى منفى، و زيانبخش كه اشياء عبارتند از انسان قبل از پيدايش، بتها، ظنّ و گمان كفر و شرك كه اصولا قابل ذكر نيستند و بآنها اشياء خطاب نمى‌شود.