البَخْس‌ و البَاخِس‌ چيز كم و اندك و آنكه از حقّ مردم و كار مردم كم مى‌گزارد.

و آيه (وَ شَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ‌- 20/ يوسف) گفته‌اند- بخس- در اينجا يعنى- باخس- و- ناقص- و بمعنى كم و اندك است- و آنكه ارزش و قيمت چيزى را كم كند (در اين آيه به ارزش حضرت يوسف در عمل آنها و به ستمى كه در حقّ او روا داشته‌اند اشاره شده است).

مَبْخُوس‌ يا منقوص- هر دو يكى است يعنى- كم شده.

باب تفاعل بخس هم- تباخسوا يعنى تناقصوا و تغابنوا- كه انجام فعل دو جانبه است يعنى بعضى ديگر را مغبون كردند و از حقّشان كم گزاردند.

بخع‌

: البَخْع‌ يعنى خود را با غم و اندوه تلف كردن، خداى فرمايد: (فَلَعَلَّكَ‌ باخِعٌ‌ نَفْسَكَ‌- 6/ كهف) كه نوعى ترغيب و تشويق بر تأسّف نخوردن و ترك حزن و اندوه است مانند آيه (فَلا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَراتٍ‌- 8 فاطر) خويشتن را بر اندوهشان تلف مكن.

شاعر گويد:

(اى كسى كه با خود خورى و حزن و اندوه وجود خود را هلاك و تلف مى‌كنى).

بَخَعَ‌ فلان بالطّاعة و بما عليه من الحقّ- او حقّ را پذيرفت و با أذعان و اقرار حقّ را گردن نهاد، با اينكه كراهت زيادى نسبت به حقّ داشت امّا آنرا پذيرفت، و اين معنى از فعل- بخع- كه در جمله بكار رفته است، روشن است، مثل عبارت- بَخْعُ‌ نَفْسِهِ فى شدّته- يعنى محزون و غمگين ساختن خويشتن و خود خورى در شدّت غصّه و أندوه.