بطن- نقطه مقابل پشت است يعنى پيش و جلوى هر چيز، به پائين هر چيزى- بطن- و به بالا و فوق آن- ظهر- گويند و- بطن الأمر- يعنى باطن كار.

بطن البوادى- قسمت پائين درّه و كوه كه تشبيهى است از معنى اوّليّه بطن.

البطن‌ من العرب- باين اعتبار كه همه قبائل را مثل شخص واحدى در نظر گرفته‌اند كه هر بطن مانند عضوى از آن شخص (يعنى عضوى از همه قبائل است).

اسامى- بطن، فخذ و كاهل‌[1] نيز در باره قسمتى از قبيله، عشيره و إيل- به همان اعتبار است.

شاعر گويد:

(مردمان جسمند و امام، هادى و رهنما و در حكم سر آن جسم و تو براى امام چون چشمى). مى‌گويند براى هر موضوع مشكل و پيچيده‌اى بطنى هست. و براى‌

[1] زمخشرى در ذيل و تفسير آيه 12/ حجرات، كه به ملّتها و قبائل صرفا بخاطر آشنائى آنها به نژاد پرستى، اشاره مى‌كند، مى‌نويسد با توجّه به اين آيه ديگر وجهى و راهى براى برترى نژادى باقى نمى‌ماند تقسيم بندى جامعه كهن تازى و معانى اصطلاحات آنها را، ابو العبّاس قلفشندى به ترتيب زير بيان مى‌كند.

1- شعب- طبقه اوّل و بزرگ طبقات ششگانه جامعه است زيرا كه در شعب يعنى( ملّت) همه گروه‌ها گرد آمده‌اند.

2- قبيله- و اين كلمه از اين جهت اصطلاح شده كه خانواده‌ها را در كنار هم جاى مى‌دهد و نگاه مى‌دارد.

3- عماره- كه جمعش- عمارات- و- عمائر است زيرا به آبادى مى‌پردازند و داراى مساكن ثابتى هستند.

4- بطن- جمعش بطون- كه عمق و اساس جامعه را نشان مى‌دهد يعنى( روستائيان) كه مولّد تغذيه و تأمين كننده شعب و ملّتند كه از قبيله كوچكتر است.

5- فخذ- جمع آن افخاذ- كه آخرين طبقه اجتماعى است.

6- فصيله- جمعش فصائل- كه گروهاى كوچك هستند( اقوام و خويشان هم نسب). امّا راغب اصفهانى ;- كاهل- را كه به معنى كتف و شانه است اضافه كرده كه در حقيقت همان توليد كنندگان و كارگران صنعتى جامعه هستند كه بار زندگى بيشتر بر دوش آنهاست.( قلقشندى سبائك الذهب من نهاية الارب ج 7- زمخشرى/ تفسير كشّاف ج 4 ص 374- مسعودى/ مروج الذّهب ج 1 ص 155- ماوردى/ احكام السلطانيّه).