سرشارى دارد.

و سخن خداى تعالى (وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً- 20/ لقمان) كه گفته‌اند واژه- ظاهِرَةً- در اين آيه نعمت نبوّت و پيامبرى است و- باطِنَةً نعمت عقل آدمى است، و نيز گفته‌اند- ظاهِرَةً- يعنى محسوسات و باطِنَةً يعنى معقولات (نعمت‌هاى محسوس و نعمت‌هاى معنوى و عقلانى) و همچنين نعمت ظاهره- را نصرت و پيروزى پيامبر و مردم بر دشمنان و- نعمت باطنه نصرت و پيروزى به كمك ملائكه دانسته‌اند و همه اين معانى در عموم آيه داخل و وارد است.

بطأ

: البُطْء، يعنى درنگ كردن و تأخير در حركت.

گفته‌اند تركيب فعلش- بَطُؤَ و تَبَاطَأَ و اسْتَبْطَأَ و أَبْطَأَ- است.

پس- بَطُؤَ- زمانى بكار مى‌رود كه به عمد و خصوصا تأخير شود.

تَبَاطَأَ- يعنى به تأخير واداشته شده، اسْتَبْطَأَ- به تأخير خواستن كارى است.

أَبْطَأَ- درنگ كردن و تأخير انداختن كه حالت طبيعى كسى است، و عمدى در كارش نيست. گفته‌اند- بَطَّأَهُ‌ و أبطأه- هر دو در معنى يكى است.

خداى فرمايد: (وَ إِنَّ مِنْكُمْ لَمَنْ‌ لَيُبَطِّئَنَ‌- 72/ نساء) يعنى ديگرى را با اصرار و شدّت از انجام كار و جنگ با كفّار باز مى‌دارد.

و گفته‌اند- يكثر هو التّثبط فى نفسه (در جان و دلش روحيّه ممانعت ديگران از جنگ و تأخير در كار را افزونى مى‌دهد).

مقصود از- إِنَّ مِنْكُمْ‌- در آيه فوق كسى است كه خود بسيار تأخير مى‌كند و ديگرى را به تأخير زياد وا مى‌دارد، يعنى حالت سستى و تأخير و باز داشتن ديگران را از ايمان و عمل در نفس خويش افزون مى‌سازد.

بظر

: در بعضى از قرائتها آيه زير را (وَ اللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ‌- 78/ نحل) خوانده‌اند!، بجاى بطون، بُظُور هم گفته‌اند، بظور جمع‌ بَظَارَة است، يعنى پاره گوشت آويخته از پستان گوسفند و گوشت قسمت زبرين محلّ خروج طفل از رحم مادر كه به- بضع- هم تعبير شده است.