حساب و شماره سال و ماه بياموزيد و بدانيد.

از پايه گزاران رياضى- على 7 و سپس نويسندگان كتب خراج كه نيازمند عمل رياضى بودند و سپس برادران خوارزمى بنامهاى محمد و احمد و حسن- فرزندان شاكر و از تأليفاتشان كتابهاى- الشّكل المدّور المستطيل- كتاب المخروطات- كتاب الشّكل الهندسى ...- و ثابت بن قره- ماهانى- قرارى مخترع اسطرلاب ...

بايد دانست كه در ستاره شناسى مسلمانان موفّق به ساختن زيج و رصد خانه و كتابها و ابزارهاى كيهان نما شده‌اند، زيج سند و هند از محمّد بن موسى خوارزمى معروف است (الفهرست ابن نديم از صحفه 292 ببعد) و سپس در قرن چهارم رسائل گرانقدر- اخوان الصّفاء و خلان الوفاء مشتمل بر پنجاه و يك (51) رساله كه نخستين آن چهارده (14) رساله در رياضى و هندسه و صنايع عمل و علوم مربوط به صنعت است كه تمام اصطلاحات عملى را در آن بكار برده و شايد اوّلين مأخذى است كه واژه مهندسى را با مفهوم علمى و عملى آن بكار برده و شرح داده است.

8- در شيمى و كيميا: از جابر بن حيّان تا محمّد بن زكريّا كه در شرافت اين صنعت نيز كتابى نوشته‌اند.

ابن وحشيه و اخميمى و ابو قران- كه هر كدام از اين شيميست‌ها در باره سنگهاى ساده و الوان كتابهائى نوشته‌اند، مثل: كتاب الحجر- كتاب الاكسير- كتاب التّدبير از رازى (الفهرست ابن نديم).

9- در علوم پزشكى: بنا به نوشته ابن ابى اصيبعه- نخستين پزشك جرّاح مسلمان- ابن ابى رمئه تميمى است در زمان پيامبر 6 و سپس عبد الملك بن ابجر كه با ارشاد عمر بن عبد العزيز مسلمان شد.

از كلمات اوست: «المعده حوض الجسد و العروق تشرع فيه فما ورد فيها بصحّة صدر بصحّة و ما ورد فيها بسقم صدر بسقم ...» يعنى معده حوض و منبع تغذيه جسم بوسيله عروق و رگهاست كه از آنجا