ربّ العالمين- است و قوانين تربيتى از سوى اللّه بيان شده است و پيامبر فرموده:

«أدّبني ربى، فاحسن تأديبى».

پروردگارم مرا ادب آموخت و چه نيكو آموخت.

و سپس سنّت و عترت و صحابه با وفا و تابعين باحسان او، گوياى تربيت صحيح بودند، اخلاق زشت و زيبا در چهره و داستان اقوام گستاخ و مؤمن دور نما شده است.

كتابهاى تربيتى در آغاز بنام- كتب ادب- و سپس- اخلاق- نوشته شد كه الهام بخش همه آنها قرآن و كلام و احاديث نبوى و امامان (ع) است.

«و لا حاجة بنا الى القول انّنا نجدها فى القرآن و تفاسيره، و فى الاحاديث و كذلك عند الفقهاء الّذين نجد الاخلاق عندهم ...»- (دائره المعارف اسلامى 1/ 521).

نيازى نيست كه بگوئيم ما در قرآن و تفاسير آن و در احاديث و گفتار فقهاء كه اخلاق نزدشان آشكار بوده اخلاق را مى‌يابيم بلكه مسأله‌اى بسيار بديهى است.

سپس آثارى مهمّ از سوى- ابن مقفّع- اخوان الصّفاء- ابن مسكويه غزالى- خواجه نصير طوسى مثل اخلاق ناصرى و سپس- اخلاق جلالى اخلاق ملّا حسين كاشفى و كتاب تفضيل النّشأتين راغب اصفهانى.

15- علوم قضا و داورى: كه از قرآن آغاز مى‌شود و سراسرش دستوراتى براى اقامه عدل و قسط است و نمونه‌هائى از داورى صحيح و ناصحيح از سوى پيامبران عرضه مى‌دارد و مى‌گويد:

زشتگوئيها و عيبجوئيهاى غلط ديگران شما را به جرمى كه باعث شود عدالت نكنيد نيندازد، بلكه (اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى‌- 8/ مائده) عدالت كنيد كه به تقوى نزديكتر است.

و بعد از معرّفى قاضيان الگو و نمونه خود پيامبر و سپس على 7 از نخستين قاضى‌ها هستند.

كاتب واقدى- در دهها روايت نقل مى‌كند كه خليفه دوّم بارها گفت:

«علىّ اقضانا».