گويد: (وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ‌ جِبِلًّا كَثِيراً- 62/ يس) يعنى گروهى و جمعيّتى زياد كه كثرت و زيادى آنها به كوه تشبيه شده است كه- جُبُلا مثقّلا- نيز خوانده شده.

توزى‌[1]- مى‌گويد: جُبْلًا، جَبْلًا، جُبُلًّا و جِبِلًّا- در معنى يكى است، امّا ديگران‌ جُبُلًّا را جمع- جِبِلَّة مى‌دانند كه خداى عزّ و جلّ گويد: (وَ اتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّةَ الْأَوَّلِينَ‌- 184/ شعراء) يعنى از خداوندى كه شما را بر سرشت و فطرتى كه آفرينشتان بر آن آفريده پروا كنيد و همچنين شما را بر روشها و راههايى كه قدرت حركت داريد نيرومند ساخت كه در آيه (قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‌ شاكِلَتِهِ‌[2]- 84/ اسراء) بر آن فطرت و روش اشاره شده است.

جَبَلَ‌- يعنى كوه ستبر و استوار شد.

جبن‌

: خداى تعالى گويد: (وَ تَلَّهُ‌ لِلْجَبِينِ‌- 103/ صافات)- جَبِينَان‌، يعنى دو طرف پيشانى، جُبْن‌- يعنى ترس و ضعف قلب و دل از چيزى كه براستى بايستى بر آن تسلّط داشت و نيرومند بود، رجل‌ جَبَان‌ و امرأة جبان- در مذكّر و مؤنّث هر دو- جبان- بكار مى‌رود.

أَجْبَنْتُهُ‌- او را زبون و ترسو ديدم و بر جبن و ضعفش حكم كردم.

جُبْن‌- يعنى پنير.

تَجَبَّنَ‌ اللّبن- شير تبديل به پنير شد.

[1] ابو محمّد، از بزرگان پيشوايان لغت عرب است كه بر- ريّاشى، و مازنى- سر آمد است و بيشتر رواياتش در ادب و لغت از ابو عبيده است، و كتابهايش- كتاب الخيل- الامثال- الاضداد- است در سنه 633 وفات يافت.

[2] بگو، هر كس بر سزاى خويش و در خور خويش كار مى‌كند، در مورد عبارت‌ عَلى‌ شاكِلَتِهِ‌- نظراتى اظهار شده كه از آن جمله گفته‌اند يعنى هر كس بر دينش يا سرشت و طبيعتش و بر مذهبش و روشش، ما مى‌بينيم كافر طورى عمل مى‌كند كه از سپاسگزارى در برابر نعمتها روى گردان است و در موقع سختى مأيوسانه عمل مى‌كند ولى مؤمن در برابر نعمتها سپاسگزار و در سختى پايدار و مصيبتها را هم با بردبارى تحمّل مى‌كند و از اين جهت در آيه بعد خداوند مى‌فرمايد( فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدى‌ سَبِيلًا- 84/ اسراء) بديهى است نيكوترين روش عملى همان است كه خدا پرست و مؤمن بآن عمل مى‌كند يعنى، در نعمتها سرمستانه نيست و در سختيها مأيوسانه عمل نمى‌كند.