جذع‌

: الجِذْع‌ جمعش‌ جُذُوع‌: يعنى تنه درخت خرما و تير سقف خانه، (فِي جُذُوعِ النَّخْلِ‌- 71/ طه).

جَذَعْتُهُ‌- آن را چون تنه خرما بريدم.

الجَذَع‌ من الإبل- شتر پنج ساله.

الجَذَع‌ من الشّاة- گوسفند يك ساله و به سال دوّم در آمده.

الجذع‌[1]- يعنى كوتاهى و تازگى دهر و روزگار- كه تشبيهى است به كوتاهى زمان آن، مثل عمر كوتاه حيوانات يا جوانى آنها.

جذو

: الجَذْوَة و الجُذْوَة يعنى باقيمانده آتش بعد از اشتعال، و سوختن چوب و هيزم كه جمعش- جُذًى‌ و جِذًى‌- است خداى عزّ و جلّ گويد: (أَوْ جَذْوَةٍ مِنَ النَّارِ 29/ قصص).

خليل ابن احمد گويد: جَذَا، يَجْذُو، يعنى ثابت ماندن، مثل، جثا يجثو- در لفظ و معنى است جز اينكه در- جذا- ملازمه و درك معنى باقيماندن و ثابت بيشتر و رساتر است.

أَجْذَتِ‌ الشّجرة- درخت، ريشه‌دار شد، و در حديث:

(كمثل الأرزة المُجْذِيَّة)[2].

(مانند صنوبر يا كاج با ريشه است).

[1] اهلكهم الازلم الجذع- يعنى تير روزگار هلاكشان كرد و صلب فى جذع نخله- يعنى به تنه خرما دارش زدند. زمخشرى در اساس البلاغه مى‌گويد هر چيز كم سال و كوتاه عمرى را نيز- جذع گويند و عبارت الازلم الجذع- يعنى تير كشيده روزگار، ابن منظور مى‌نويسد چون روزگار پياپى تجديد و تازه مى‌شود و پيوسته هم چنين است گويى كه هميشه جوان و پير ناشدنى است زيرا جذع يعنى جوان، ورقه بن نوفل در حديث پيامبر مى‌گويد- يا ليتنى فيها جذع- يعنى ايكاش در ظهور و مبعث پيامبر6 جوان بودم، تا بتوانم او را يارى كنم- يا ليتنى اكون شابا حين يظهر نبوتّه حتى ابالغ فى نصرته- يس 8/ 45- اس/ زمخشرى.

[2] اين حديث در مآخذ ديگر چنين است( مثل الكافر كمثل الارزة المجديه على الارض) كه- على وجه الارض- هم آمده و كامل حديث چنين است( مثل المؤمن كالخامة من الزّرع تفيئها الرّيح مرّة هناك و مرّه هنا و مثل الكافر كالارزة المجذيه على وجه الارض حتّى يكون انجافها بمرّة) يعنى مثل پايدارى و استوارى و استقامت مؤمن همچون دسته‌هاى نهال تازه و با طراوت است كه بادهائى از اينجا و آنجا بر آن مى‌وزد و آن نهال در جايش ثابت است امّا مثل كافر مثل درخت كاجى است كه صورتا ثابت و محكم بنظر مى‌آيد امّا با يك باد شديد از جاى خود كنده مى‌شود و سقوط مى‌كند.