هست لذا اقدام به اين كار نموده است.

سپس از نوشته ابن منظور صاحب لسان العرب مى‌نويسد: «و لم اجد فى كتب اللّغه ابى منصور محمّد بن احمد الازهرى و لا اكمل من المحكم لابى الحسن علىّ بن اسماعيل ابن سيده الاندلسى رحمهما اللّه و هما من امهات اللّغه على التّحقيق ...».

در كتابهاى لغت زيباتر از تهذيب اللّغه از ابو منصور ازهرى و كامل‌تر از محكم ابن سيده اندلسى كه خدايشان رحمت كند نيافته‌ام و اين دو كتاب تحقيقا از امّهات كتابهاى لغت است، و بعد از آنها هر چه هست پيچشى از راه است.

سپس مى‌گويد: كتاب جوهرى را ديدم كه: فى جو اللّغه كالذره و فى بحرها كالقطره.

صحاح جوهرى در فضاى لغت مثل ذرّه‌اى است و در درياى آن چون قطره.

ابن منظور در پايان پنج كتاب را مصادر كار خود قرار مى‌دهد (تهذيب اللّغه- المحكم و المحيط الاعظم- صحاح، امالى ابن برى- نهايه ابن اثير) بعد مى‌گويد: به جان خودم سوگند كه ازهرى و ابن سيده هر چه حفظ كرده بودند در اين دو كتاب جمع نموده‌اند و به مقاصد خويش رسيده‌اند، و وفا كرده‌اند.

اينك ترجمه مقدّمه تهذيب اللّغه‌

حمد سپاس را در باره خدائى كه توانبخش و متحوّل كننده است بگونه حمدى كه نزديكترين بندگانش نسبت باو دارند و همچنين گرامى‌ترين آفريدگانش بر او سپاس مى‌گويند بيان مى‌كنيم و نيز سپاس همان كسانى كه در پيشگاهش خشنودترين هستند اين سپاس براى فراوانى و ويژه نعمتهاى ظاهرى و باطنى او بر ما است و اينكه از فهم كتابى كه بر پيامبر رحمت و بزرگ رسولان و پيشواى متّقين نازل كرده است بما نيز داده است او محمّد 6 است، درودى پاك و والايش بخش بر او باد كه مقامش را در پيشگاه خود نزديك كرده است، خدائى كه ما را توفيق تلاوت قرآن داد و در تدبّر نمودن آن هدايتمان نمود و نيز