جلل‌

: الجَلَالَة، بزرگى قدر و ارزش، و جَلَال‌- بدون حرف (ة) يعنى در اوج شكوه بودن كه در اين معنى مخصوص توصيف خداى تعالى است كه:

ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ‌- 27/ الرّحمن) و در غير خدا بكار نمى‌رود.

جليل‌- يعنى بزرگمقدار و با ارزش و اين صفت در باره خداوند يا از جهت آفريدن اشياء و موجودات با عظمت عالم است كه بوجود آفريدگار دلالت دارد، و يا اينكه صفت جليل- براى خداوند از اين رو است كه او شكوهمندتر است از اينكه چيزى باو احاطه نمايد، و يا اينكه چون خداوند با حواس درك نمى‌شود، صفت جليل گاهى براى جسمى بزرگ و متراكم يعنى عظيم و غليظ بكار مى‌رود و براى دريافت معنى آن لفظ غليظ را با دقيق و واژه عظيم را با صغير برابر مى‌گيرند و مى‌گويند جليل و دقيق و عظيم و صغير.

براى شتر هم صفت- جليل و براى گوسفند صفت- دقيق- گفته مى‌شود كه نسبت ببزرگى و كوچكى آنهاست‌ ما له‌ جَلِيلٌ‌ و لا دقيق‌، نه شترى دارد و نه گوسپندى، ما أَجَلَّنِي‌ و لا أدقّنى‌- يعنى شتر و گوسفندى بمن نبخشيد و سپس اين صفات مثلى شد در باره هر چيز بزرگ و كوچكى.

واژه- جُلَالَة- به شتر عظيم جثه و بزرگ اندام مخصوص شده است.

الجِلَّة- يعنى شتر كلانسال و بزرگ، و هر چيز بزرگى را هم‌ جَلَل‌- گويند.

جَلَلْتُ‌ كذا- آنرا فرا گرفتم.

تَجَلَّلْتُ‌ البقر- گاو بزرگ را گرفتم.

جَلَل‌- بمعنى گاو بزرگ، از اضداد است، بنابراين چيز كوچك و حقير را نيز جلل گويند، و نيز گفته‌اند- كلّ مصيبة بعده‌ جَلَلٌ‌- يعنى هر مصيبتى و مشكلى بعدش گوارايى و سبكى يا عظمتى است.

جَلَل‌- يعنى جلد و روپوش كتابها و از اينجهت صحيفه‌ها و نوشته‌هاى مدوّن و جلد شده را- مَجَلَّة[1] ناميده‌اند.

[1] ابن سيده مانند راغب مى‌نويسد- مجله- همان صحيفه و كتاب است كه جلد شده، و شعرى از نابغه مى‌آورد. ابو عبيده مى‌گويد هر كتابى را عرب- مجله- گويد در حديث- سويد بن صامت- آمده است كه به پيامبر6 فرمود تو چه دارى، گفت: مجله لقمان- زيرا هر كتابى را اعراب- مجله- مى‌گويند منظور سويد كتابى بود كه در آن حكمت لقمانى است، گفته‌اند مجله ممكن است معرب از عبرانى يا عربى اصيل باشد.( المحكم/ ابن سيده، ج 7 ص 148- لس ج 11- مقاييس اللّغه/ ج 419).

امّا ابن فارس مى‌نويسد ناميدن كتاب به مجله باعتبار عظمت و ارزش علم و قدر و قيمت و جلالت دانش است كه از ريشه جلاله- گرفته شده.

و مثله« كلّ مصيبة بعدك جلل» بفتح جيم و لام، اى هين( مجمع البحرين- ج 5/ 340).