دوّم- يعنى اعتقاد و باور داشتن چيزى بر خلاف آنچه كه هست.

سوّم- جهل و نادانى يعنى انجام كارى بر خلاف آنچه كه بايد انجام شود خواه در باره آن اعتقاد درستى داشته باشد يا اعتقادى ناصحيح و فاسد مثل كسيكه عمدا نماز را ترك مى‌كند، و بر اين معنى است آيه‌ قالُوا أَ تَتَّخِذُنا هُزُواً قالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ‌ الْجاهِلِينَ‌- 67/ بقره).

(آيا ما را به ريشخند ميگيرى پاسخ داد، پناه بخدا مى‌برم كه از نادانها باشم).

واژه- هُزُواً- يعنى ريشخند و استهزاء كه آن را جهل گفته است.

فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ- 6/ حجرات) (بررسى و تحقيق كنيد تا به كارى جاهلانه دست نيازيده باشيد).

جاهل‌- گاهى بصورت ذمّ و ناپسند و ملامت، بيان مى‌شود كه بيشتر اينطور است و گاهى هم در معنى و روش ناپسند نيست، مثل آيه‌ يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ‌- 273/ بقره).

يعنى كسيكه بحال ايشان شناخت و معرفت ندارد و آنها را نمى‌شناسد بى‌نيازشان پندارد، چون عفيفند و اينگونه تعبير از جاهل مربوط بجهالت مذموم و ناپسند نيست.

مجهل‌- كار گمراهى آور، و زمينى بى‌نشان و بدون علامت براى راهنمايى و نيز مجهل- روشى و خصلتى است كه عقيده‌اى بر خلاف آنچه كه حقيقت است نشان مى‌دهد و بانسان تحميل مى‌كند.

استجهلت الرّيح الغصن- باد شاخه را طورى حركت داد كه گوئى از درخت كنده شده و بر درخت نيست كه در اين عبارت استعاره‌اى بسيار نيكو و جالب است.

جهنم‌

: جَهَنَّم‌[1] اسمى است كه در باره آتش افروخته عذاب الهى گفته شده اصلش‌

[1] جوهرى مانند راغب مى‌نويسد: جهنّم از نامهاى آتش است كه معرفه و مؤنّث نيست و گفته شده معرب از فارسى است. شيخ طريحى به نقل از مصباح المنير، جهنّم را از همان معنى پنج حرفى جهنام مى‌داند و سپس مى‌گويد و هو فارسى و معرب، جواليقى بنقل از ابن انبارى و او از قول اكثر نحوييّن. مى‌گويد: و هى اعجمية- كه تنوين نمى‌گيرد و غير منصرف است و نيز گفته شد جهنّم عربى است، عجّاج گفته است كه جهنّم بمعنى چاه عميق و جهنام است، و همين معنى را ابن منظور نقل مى‌كند، ازهرى در تهذيب اللغه پس از ذكر اعجمى بودن آن مى‌نويسد« و قال آخرون جهنّم عربى» و سپس ابن منظور از ابن خالويه نقل مى‌كند- بئر جهنام- يعنى چاه عميق و ناميدن جهنّم است زيرا جهنام در زبان عرب يعنى- بعيدة القعر- و اگر از عبرانى هم باشد زبان عبرانى خواهر زبان عربى است و زبان عربى از نظر زمانى مقدّم بر آن است اعشى از شعراى جاهلى، جهنام را در معنى چاه عميق بكار برده است.

و ابن برّى شعر اعشى را دليل بر اعجمى بودن آن مى‌داند ابو على فارسى هم از قول يونس مى‌نويسد: انّ جهنم اسم عجمىّ.( صح- لس/ ج 12 ص 112- مختار الصّحاح/ محمّد بن ابو بكر رازى- مجمع البحرين/ ج 6 المعرب/ جواليقى ص 107- تهذيب اللّغه).