(انسان پس از رويش، فرسايش مى‌يابد و ناقص مى‌شود).

رماه اللّه بأفعى‌ حَارِيَة:[1].

حزب‌

: حِزْب‌ يعنى گروهى كه در ميانشان مقرّرات سخت و غليظ باشد.

خداى عزّ و جلّ گويد: (أَيُ‌ الْحِزْبَيْنِ‌ أَحْصى‌ لِما لَبِثُوا أَمَداً- 12/ كهف) (يعنى اصحاب كهف پس از برخاستن و برانگيخته شدن، كداميك از دو گروه آنها حساب كردند كه چقدر در غار درنگ كرده‌اند؟).

و در باره حزب الشّيطان، خداى تعالى گويد: (وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ‌ الْأَحْزابَ‌- 22/ احزاب).

أحزاب عبارت از گروههائى بودند كه براى جنگ با پيامبر 6 گرد آمده بودند.

و امّا آيه (فَإِنَ‌ حِزْبَ‌ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ‌- 65/ مائده) يعنى ياران خداى.

(يَحْسَبُونَ الْأَحْزابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَ إِنْ يَأْتِ الْأَحْزابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِي الْأَعْرابِ‌- 20/ احزاب).

يعنى كمى از جنگ دور مى‌بودند (منافقين مى‌پنداشته‌اند كه سپاهيان دشمن نرفته‌اند و شكست نخورده‌اند كه اگر باز آيند، منافقين از ترس آنها دوست مى‌دارند و ترجيح مى‌دهند كه دور از شهر و در بيابانها مى‌بودند يعنى در ميان اعراب باديه نشين).

و آيه (وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ‌- 22/ احزاب).

(امّا مؤمنين بر خلاف منافقين، همينكه گروهها و احزاب مخالف را مى‌ديدند مى‌گفتند، هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ إِلَّا [در باره خلقت آسمانها و جهان است كه مى‌گويد: در آفرينش خدايت تفاوتى‌]

[1] افعى مارى است كه نرينه آنرا- افعوان- مى‌گويند- حاريه- هم كسى است كه بدنش از زيادى عمر و كهولت كوچك و خم شده يعنى( كوژپشت) معنى ضرب المثل فوق اين است( مثل افعى كه پير مى‌شود نمى‌تواند بگزد و زهرى براى گزيدنش نمانده و فورى مى‌ميرد، مى‌گويد او را هم خداوند چنان كند) اين ضرب المثل در حالت نفرين و بد خواهى بكار مى‌رود( مجمع الامثال ميدانى ج 1 ص 319)- زمخشرى مى‌گويد: افعى حاريه- يعنى افعى پير و مسنّ كه كوچك مى‌شود كه از عبارت حر الشّي‌ء يعنى ناقص شدن، گرفته شده،( اساس البلاغه زمخشرى ص 170).