15- ابو فيد مورّخ سدوسى: از بزرگان لغت كه از ابو زيد و خليل آموخته است، يك سوّم لغات عرب را حفظ بوده، در مرو و نيشابور، و خراسان اقامت داشته، از آثارش (غريب القرآن- كتاب الانواء در باره باد و باران و جو- كتاب المعانى- كتاب جماهير القبايل) وفاتش 190 هجرى است.

(بغية الوعا- تاريخ بغداد- وفيات الاعيان- معجم الادباء معارف ابن قتيبه).

16- نصر بن شميل: ابو الحسن تميمى بصرى، از شاگردان خليل چهل سال در باديه‌ها ساكن شد تا عربى فصيح را بشنود، قاسم بن سلام از او علم لغت آموخته است، مدّتى در بصره در تنگدستى گذرانده است سپس به خراسان رفت و مستغنى شد، كتابش كه باقيمانده، غريب الحديث است وفاتش 203 ه است.

(الفهرست- وفيات الاعيان- معارف ابن قتيبه- بغية الوعاة- انباء الرواة- مزهر سيوطى).

17- قطرب: ابو على از بزرگان و لغت شناسان شاگرد سيبويه و معتزلى مذهب بوده، آثارش: (كتاب الاضداد- ما خلف فيه الانسان البهيميّه كتاب الازمنه- مثلّث قطرب كه منظومه‌اى است شصت و چند بيت شامل الفاظى كه معانى آنها با اختلاف حركات حروفشان عوض مى‌شود مثل:

سهام: تير، سهام: گرمى تابستان، سهام: تغيير رنگ چهره از غم و بيمارى، اين كتاب چاپ شده است، وفاتش 206 ه.

(بغية الوعاة- تاريخ بغداد- مقدّمه تهذيب اللّغه- روضات الجنّات- معجم الادباء).

18- ابن اعرابى- ابو عبد اللّه محمّد بن زياد، از بزرگان علماء كوفه از جهت لغات و انساب عرب حافظه‌اى قوى، و روش او روش فقها است، كتابهايش: (اسماء البئر و صفاتها- اسماء الخيل) وفاتش 221 ه.

(الفهرست- وفيات الاعيان- تاريخ بغداد- مقدّمه تهذيب- اللّغه- روضات الجنّات- معجم الادباء- مزهر سيوطى).

19- عمرو بن بحر معروف به جاحظ- كه از نظر هوش و قريحه و تفكر از بزرگان ادب است، كتاب- البيان و التّبيين- او نمودارى از وسعت اطّلاع علمى او است كه بر اصطلاحات عربى و پارسى تسلّط داشته و كتابهاى او در ادب، انشاء،