105/ مائده).

و آيه (وَ ما عِلْمِي بِما كانُوا يَعْمَلُونَ إِنْ حِسابُهُمْ إِلَّا عَلى‌ رَبِّي‌- 113/ شعراء) كه گفته شده معنيش اين است كه تو آنها را بسنده نيستى، بلكه خداوند است كه براى آنها كافى و حسابرس و پاداش دهنده است و تو را پاداش (عَطاءً حِساباً- 36/ نباء) هست يعنى كافى و بسنده:

(كه قبلش فرمود: إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفازاً حَدائِقَ وَ أَعْناباً ... جَزاءً مِنْ رَبِّكَ عَطاءً حِساباً).

چنانكه مى‌گويند- حسبى كذا، گفته‌اند: حساب- همان عمل ايشان است و حسابرسى كه پايان و سر انجام اعمال است، حساب ناميده شده و باز گفته‌اند:

احْتَسَبَ‌ ابنا له- يعنى مرگ پسر بزرگش را در راه خدا و براى خدا به حساب آورد.

حِسْبَة- فعلى است كه در پيشگاه خدا بحساب مى‌آيد.

خداى تعالى گويد: (الم، أَ حَسِبَ‌ النَّاسُ‌- 1/ عنكبوت).

(أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ‌- 4/ عنكبوت).

(وَ لا تَحْسَبَنَ‌ اللَّهَ غافِلًا عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ‌- 42/ ابراهيم).

(فَلا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ‌- 47/ ابراهيم).

(أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ- 214/ بقره).

مصدر تمام آنها- حسبان- است، و حسبان- اين است كه كسى بر يكى از دو نقيض حكم كند بدون اينكه ديگرى بخاطرش خطور نمايد و يا بآن توجّه كند و به حسابش بياورد يا اينكه و حسنه‌اى در پيشگاه خدا برايش باشد.

(زيرا بدون ايمان و عمل صالح و يا با ستمكاريها هيچگونه حسنه‌اى تصوّر نمى‌شود).

و نيز حِسْبان‌- با كسره حرف (ح) يعنى فرا گرفتن شكّ و ترديد آشكار بر