است كه ابن خلكان، سيوطى، حاج خليفه، ابن خطيب- تبريزى- ابن انبارى- سه كتاب نامبرده را از او مى‌دانند.

ابن مطرف دو كتاب غريب القرآن و مشكل القرآن او را يكجا بنام (كتاب القرطين) يعنى دو گوشواره جمع نموده، وفاتش 276 هجرى است، آثار غير قرآنيش (ادب الكاتب- الشّعر و الشّعراء- الامّة و السّياسة در تاريخ كتاب التّسويه بين العرب و العجم- تفضيل العرب- كتاب المسائل، و الجوابات) است.

(وفيات الاعيان- الفهرست- طبقات الادباء- تاريخ بغداد- انباء الروّاة- بغية الوعاة- دايرة المعارف الاسلاميّة).

21- ابو العبّاس ثعلب: از شاگردان ابن اعرابى كه به صدق لهجه و حافظه معروفست در نحو و لغت پيشواى كوفيون و بصريون در عصر خويش است، از آثارش كه باقيمانده- كتاب الفصيح كه معروف به فصيح ثعلب است كه شروحى بر آن نوشته شده و انتقاداتى نموده‌اند.

كتاب قواعد الشّعر كه از امر و نهى و خبر و استخبار بصورت قواعد شعرى ياد نموده و كتاب الامالى. وفاتش 291 هجرى.

(وفيات الاعيان- معجم الادباء- الفهرست- مزهر سيوطى- تاريخ بغداد- بغية الوعاة- دايرة المعارف الاسلاميّة).

تطوّر علوم قرآنى و نام بعضى از دانشمندان آنها در قرون چهارم و پنجم‌

اگر براى پيشرفت علوم بعد از پيامبر 6 و پس از تأسيس دانشگاه امامان باقر (ع) و صادق (ع) كه بر اساس عقل گزينى و انديشه گرايى پايه گزارى شده بوده تا قرون بعد بخواهيم منحنى رسم كنيم، نقطه اوج آن در همين ايّام است يعنى در روزگارانى كه آثار فلسفى و عرفانى ملّت‌هاى ديگر مانند يونان و ايران و روم و هند به زبان عربى نقل شده است، و فرصتى حكومتى و سياسى لازم است تا همچون جرقّه‌اى استعدادهاى نهفته را از پشت پرده‌هائى كه تعصّبات شعوبيگرى‌[1]

153153

[1] راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات الفاظ قرآن - تهران، چاپ: دوم، 1374.