حَكَمْتُهُ‌ و حَكَمْتُ‌ الدّابّة- با لگام حيوان را باز داشتم.

أَحْكَمْتُهَا- افسارش زدم، و همينطور در عبارت:

حكمت السّفينة[1] و احكمتها- دستهاى او را گرفتم (يا او را در كارش بصيرت و هوشيارى دادم- زمخشرى/ اساس البلاغه).

شاعر گويد:

و آيات: (أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلَقَهُ‌- 7/ سجده).

(فَيَنْسَخُ اللَّهُ ما يُلْقِي الشَّيْطانُ ثُمَ‌ يُحْكِمُ‌ اللَّهُ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ‌ حَكِيمٌ‌- 25/ حجّ) (سخنانى كه شيطان در دين القاء مى‌كند خداوند آنها را از آيات خويش فرو اندازد و آيات را محكم گرداند كه او حكيم و آگاه است).

الحُكْمُ‌ بالشّي‌ء- يعنى در باره آن چيز حكم شود به اين كه آنچيز آنطور هست يا آنطور نيست خواه ديگرى را بآن حكم ملزم كنى يا نكنى در هر دو حال حكم است (حكم مثبت و منفى) يا (امر و نهى).

خداى تعالى گويد: (وَ إِذا حَكَمْتُمْ‌ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ‌- 58/ نساء) و (يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْكُمْ‌- 95/ مائده) (دو گواه عادل از خودتان داورى و حكم كنند).

[1] در متن كتاب- حكمه السّفينة- نوشته شده كه با شعر مورد استناد و مآخذ ديگر- سفيه درست است.

[2] مصراع فوق از- جرير بن عطيه- است و تمام بيت چنين است.