اصل اين واژه از- حيص بيص‌[1] يعنى شدّت و سختى گرفته شده است.

حَاصَ‌ عن الحقّ يحيص- يعنى از حقّ دور و منحرف شد و به سختى و ناروا رسيد، و امّا:

از- حوص- يعنى دوختن چرم و پارچه، عبارت:

حصيت عين الصّفر- چشمم را به شاهين دوختم، است.

حيض‌

: حَيْض‌ خونى كه در وقت و حالتى مخصوص از رحم خارج مى‌شود.

براى اينكه مصدر اينگونه فعل بر وزن- مفعل مى‌آيد مثل معاش و معاد. و مَحِيض‌ هم يعنى وقت و مكان و خروج خون.

شاعر گويد:

يعنى جايى براى قيلوله و خواب نيمروز و استراحت يافت نمى‌شود. هر چند كه گفته‌اند- مقيل مصدر است، و گفته شده:

ما فى برّك مكيل و مكال- يعنى در گندمت وزن و پيمايش نيست.

حوط

: الحَائِط، ديوارى كه مكانى را محدود و احاطه مى‌كند، إِحَاطَة دو وجه دارد:

اوّل- احاطه در اجسام، مثل- أَحَطْتُ‌ بمكان كذا- آن مكان را احاطه كردم‌

[1] حيص و بيص يكى از دانشمندان قرن 6 هجرى است، فقيهى شافعى و اديبى است شاعر و ماهر در اكثر علوم متداوله زمان خودش، در روضات الجنّات نوشته شده كه حيص و بيص از شعراى اماميّه بوده امّا قاضى ابن خلكان او را شافعى مى‌داند در شرح حالش نقل كرده از قول شيخ نصر اللّه بن مجلى كه از ثقات اهل سنّت و جماعت است كه مى‌گويد:

حضرت على( ع) را در خواب ديدم و گفتم يا امير المؤمنين مكّه را فتح مى‌كنيد و باز هم طرف ابو سفيان را رعايت كرده خانه‌اش را جاى امن قرار داده‌ايد امّا در روز عاشورا نسبت بفرزندت حسين( ع) چه‌ها كه نكردند آنحضرت باو گفته آيا اشعار- حيص و بيص- را كه در اين معنى گفته نشنيده‌اى گفتم نه فرمود آنها را از او استماع كن بيدار شدم بخانه حيص و بيص شتافتم و گفت اين اشعار را در همان شب سروده است: