خبل‌

: الخَبَال‌، يعنى فسادى كه بانسان و موجود زنده مى‌رسد و هيجان و عوارضى مانند ديوانگى و بيمارى مؤثّر در عقل و فكر در او بجا مى‌گزارد.

مى‌گويند: خَبَل‌، خَبْل‌، خَبَال‌- يعنى ديوانه شد و همچنين‌ خَبَلَهُ‌ و خَبَّلَهُ‌- اسم فاعلش‌ خَابِل‌ و جمع آن‌ خُبْل‌ است، رجل‌ مُخَبَّل‌ يعنى مردى ديوانه.

خداى تعالى گويد: (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِكُمْ لا يَأْلُونَكُمْ‌ خَبالًا- 118/ آل عمران).

(اى گسستگان از غير خدا و پيوستگان به اللّه، از غير خويش و بيگانه از خويش محرم و دوست براى اسرار خود نگيريد زيرا از فساد و تباهى در كارتان دريغ نخواهند كرد) و آيه (ما زادُوكُمْ إِلَّا خَبالًا- 47/ توبه).

و در حديث‌

«من شرب الخمر ثلاثا كان حقّا على اللّه تعالى أن يسقيه من طينة الخبال»[1].

زهير گويد:

يعنى: اگر از ايشان حتّى افساد و تباه كردن چيزى از شترانشان خواسته‌

[1] حديث فوق با اختلاف چند واژه در مآخذ ديگر چنين است« من شرب الخمر سقاه اللّه من طينة خبال يوم القيامة» كسيكه شرب خمر كند خداوند در قيامت او را از چركابه‌هاى دوزخيان خوراند. در لسان العرب اين حديث با همين عباراتى كه در مجمع البحرين است و ذكر شد آمده است، ابن منظور مى‌نويسد: الخبال، عصارة اهل النّار.

ابن الاعرابى: الخبال، السّم القاتل.

و فى الحديث« من شرب الخمر سقاه اللّه من طينة الخبال يوم القيامة» در تفسيرش آمده است كه- خبال- عصارة و چركابه دوزخيانست. ابن سيده مى‌نويسد: الخبال ما سال من جلود اهل النّار: خبال يعنى چركابه بدن دوزخيان و چيزيكه از پوستهاشان در اثر عذاب چركابه شود. امّا شارح مقاييس اللّغه اينطور نقل مى‌كند كه« من اكل الرّبا اطعمه اللّه من طينة الخبال يوم القيامة» كه بجاى ميخواره، ربا خواره را ذكر مى‌كند.

( مقاييس اللّغة 2/ 243- لس 11/ 198- مجمع البحرين 5/ 362- المحكم 5/ 129).

[2] مصراع شعر از زهير بن ابى سلمى كه تمام آن چنين است:\sُ هنالك ان يستخبلوا المال يخبلوا\z و ان يسألوا يعطوا و ان ييسروا يغلوا\z\E

يعنى: اگر در آنجا مال و شترى بعاريه خواسته شود دريغ ندارند، و هر گاه چيزى خواسته شود و بخشند و چون طلب بى‌نيازى شود افراط مى‌كنند.

( مقاييس 2/ 243- المحكم 5/ 129- لس 11/ 819).