تأسيس شد ولى استادانش از يك روش فكرى خاصّ تبعيّت مى‌كردند، و تدريس مى‌نمودند حكومت از مذهب شافعى در برابر ساير مذاهب حنفى- حنبلى- مالكى و جعفرى حمايت مى‌كرد.

اخباريگرى و خراباتيگرى و تصوّف غير شرعى و غير معقول جاى تعقّل و انديشه و جسارت علمى را گرفت تا جائيكه مى‌بينيم ابو حامد محمّد غزالى بعد از مدّتى تدريس در نظاميّه بغداد ناگهان كتاب تهافت الفلاسفه را مى‌نويسد و به عزلت گزينى و رهبانيت روى مى‌آورد، خدمت بخلق و جامعه را رها مى‌كند به خدمت نفس مى‌پردازد و آنقدر افراط مى‌كند كه در كتاب احياء العلوم، و سپس در پاسخ سؤالاتى در باره ستمگرانى چون يزيد كه مطرود تمام فرق مسلمين است مطالبى عجيب و غريب مى‌نويسد و كياهراسى استاد ديگر نظاميّه بغداد به روشنى پاسخش را مى‌دهد، گوئى غزالى تاريخى نخوانده و يا ظلم و ستم ظالمان را خواسته است، به عشق گريختن از درس و بحث و به بيرون كشيدن گليم خويش از امواج تحوّلات جامعه و فتوى دادن به برائت يزيد و پدرش مى‌پردازد و سپس به وجد و سماع و لهو دلخوش مى‌شود[1].

آنگاه مى‌كوشد تا چراغ تعقّل و انديشه را خاموش و بازار پر رونق علم و دانش را كه در دوران پر شكوه قرنهاى چهارم و پنجم با حكومت ديلميان مى‌رفت تا سراسر زمين را از كتابهاى علمى مسلمين بپوشاند بتعطيلى بكشانند و در عوض خانه عزلت و خرابات و سراچه خويشتن گزينى را با اشاعه منقولات و

[1] شيخ مصلح الدّين سعدى شيرازى احوال چنين خود پرستان گمراه و كج انديش را چه زيبا سروده است تا شايد به الگوئى كه نشان مى‌دهد تأسّى جويند، مى‌گويد: