كتاب- د

دبب‌

: الدَّبُ‌ و الدُّبِيبُ‌ يعنى آرام راه رفتن، كه در باره حيوانات و حشرات بيشتر بكار مى‌رود و در حركت نفوذى آرام آب و رطوبت و نوشيدنى و مانند اينها كه حركتشان را حواس درك نمى‌كند بكار مى‌رود و همچنين در باره تمام جانداران هر چند كه عرف مردم فقط اسب را- دَابَّة- گويند:

خداى تعالى گويد: وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَ‌ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ- 45/ نور).

و وَ بَثَّ فِيها مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ- 164/ بقره).

و وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُها- 6/ هود).

و وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ‌- 38/ انعام).

و وَ لَوْ يُؤاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِما كَسَبُوا ما تَرَكَ عَلى‌ ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ- 45/ فاطر).

ابو عبيده گفته است در آيه اخير عبارت- ما تَرَكَ عَلى‌ ظَهْرِها مِنْ‌ دَابَّةٍ مقصود انسان است و دابّة مخصوص باو است.

و در آيه‌ وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ- 38/ انعام) همه جانداران را شامل مى‌شود.

و آيه‌ وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ‌- 82/ نحل) كه گفته شده- دابّة- در اين آيه حيوانى است بر خلاف حيواناتى كه ما مى‌شناسيم و خروجش مقارن آغاز زمان قيامت است.

و نيز گفته‌اند مقصود اشرارى است كه از نظر جهالت و نادانى در حكم حيواناتند.

دابَّة- اسم جمع است و براى هر چيزى كه به آرامى حركت مى‌كند مثل- خائنة- كه جمع- خائن- است.