الدَّخَل‌- پرنده كوچكى كه در شاخه‌هاى متراكم درختان مى‌نشيند.

الدَّوْخَلَّة- زنبيلى كه از برگ خرما مى‌سازند (الدّوخلّة).

دَخَلَ‌ بامرأته- كنايه از رسيدن بهمبسترى با همسر است.

خداى تعالى گويد: مِنْ نِسائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ‌- 23/ نساء).

دخن‌

: دُخَان‌ مثل- عثان- دود و غبارى است كه با لهيب و شعله همراه باشد.

خداى تعالى گويد: ثُمَّ اسْتَوى‌ إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ‌- 11/ فصّلت) يعنى آسمان در آغاز خلقتش چون دود و شعله بود.

اشاره‌اى است به اين كه منسجم نبوده و برايش تدبير و امرى نشده بود.

دَخَنَتِ‌ النّار تَدْخُنُ‌- دود آن آتش زياد شد.

دُخْنَة- هم از همان واژه و معنى است ولى بيشتر بدودى كه بوى خوش دارد، معروف است.

دَخِنَ‌ الطّبيخ- بوى دود خوراك را فاسد كرد و مزه‌اش را تغيير داد و نيز رنگى هم از دود تصوّر شده است و گفته مى‌شود: شاة دَخْنَاءُ- گوسفند دودى رنگ.

ذات‌ دُخْنَة- رنگ دود دارد.

ليلة دَخْنَانَةٌ- شب تار و دودى رنگ.

و چون اذيّت و آزار هم از دود تصوّر شده و مى‌گويند: دَخِنُ‌ الخُلُق- يعنى بد اخلاق و با آزار و اذيّت.

هدنة على‌ دَخَنٍ‌[1]- يعنى آرامشى بر فساد و بى‌پايگى (صلح متزلزل).

[1] هدنة- يعنى آرامش و نرمى و صلح، مهادنه- هم آشتى و صلح است زيرا يكى از طرفين گذشت و نرمخويى مى‌كنند. طهوى مى‌گويد: و لا يرعون اكناف الهوينا- اذا خلوّ و لا ارض الهدون، يعنى وقتى بسرزمينى وارد مى‌شوند جوانب آرامش و آشتى را مراعات نمى‌كنند. ضرب المثل فوق در باره صلحى است كه پايه و اساس درستى ندارد و بر فساد نهاده شد.( ميدانى مجمع الامثال 2/ 383).