مى‌گيرد). مى‌گويند:

دَلَكْتُ‌ الشّمسَ- يعنى خورشيد (روز را به شب رساندم.

دَلَكْتُ‌ الشّيئ فى الرّاحة- آن را در راحتى و آسايش به پايان بردم.

دَالَكْتُ‌ الرّجُل- بتأخيرش انداختم.

الدُّلُوك‌- بوى خوش بتن ماليدن.

الدَّلِيك‌[1] خوراكى مخلوط از خرما و كره.

دمم‌

: آيه: فَدَمْدَمَ‌ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ‌- 14/ شمس) يعنى هلاك، و نابودشان كرد.

گفته شد- دَمْدَمَة- اسم صوت براى زلزله است و از اين معنى عبارت‌ دَمْدَمَ‌ فلان فى كلامه- يعنى (در سخنش لرزش و لغزشى هست).

دَمَمْتُ‌ الثّوب- جامه را رنگ زدم.

الدِّمَام‌- رنگى كه بجامه آغشته مى‌شود.

بعير مَدْمُومٌ‌ بالشّحم- شتر پر چربى و پيه.

الدَّامَّاء و الدُّمَمَة- سوراخ و لانه موش صحرائى، الدّاماء- بدون حركت و تشديد ميم و الدَّيْمُومَة- يعنى دشت و بيابان.

دمي‌

: الدَّمُ‌ يعنى خون كه اصلش- دمى- است.

خداى تعالى گويد: حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ‌- 3/ مائده) جمع دم- دِمَاء است، و آيه‌ لا تَسْفِكُونَ دِماءَكُمْ‌- 84/ بقره) (به ستمگرى و ناحقّ خون يكديگر نريزيد).

[1] ابن منظور مى‌نويسد: الدّليك طعام يتّخذ من الزبد و اللّبن شبه الثّريد- يعنى خوراكى از شير و كره مثل- تريد و آبگوشت.

ولى جوهرى كه بزبان فارسى و اصطلاحات آن مسلّط بوده مى‌نويسد:

الدّليك اظنّه الذّى يقال له بالفارسى چنگال خست يعنى گمان كنم الدّليك- خوراكى از كره يا شير كره( كه البتّه نظر راغب صحيح‌تر است) همانست كه بفارسى چنگال خواست گويند كه منظور جوهرى او چنگال پنجه است. و راغب كه مى‌گويد: مخلوطى از خرما و كره درست است كه بايستى با دست خورد. خلف تبريزى مى‌گويد:

خوراك خرما و كره را بفارسى چنگال گويند.( صحاح- برهان قاطع- لس).