مى‌توانند يا راه خير و يا طريق شرّ و بدى را برگزينند كه گفت:

هو (الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا- 2/ ملك) و در باره انسان باز گفت: (فَجَعَلْناهُ سَمِيعاً بَصِيراً- 2/ دهر) (إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً- 3/ دهر) راغب سپس در قسمت ديگرى بعد از ذكر آيه: (الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ- 23/ حشر) ز نقل قول اشاعره و معتزله مى‌نويسد:

«و انكر جماعة من المعتزله ذلك من حيث المعنى فقالوا تعالى اللّه عن ذلك»، و اين امر قابل انكار نيست كه امورى مانند مرگ و حيات و بيمارى در بشر جبرى و گريز ناپذير است نه، چنانكه غلوّ كنندگان نادان مى‌پندارد، يعنى قائلين به جبر.

اينان دو گروهند.

1- يا كسى كه به روش خويش در معارضه و تعارض با ديگران خشنود است و نمى‌خواهد آنرا با پذيرش حقّ تغيير دهد.

2- و يا كسى كه ناخشنود است ولى با وجود ناروا دانستن عقيده، و روش خويش باز خود را بزحمت مى‌اندازد، گوئى كه چاره‌اى و راه ديگرى نيافته است، در باره آنها خداى تعالى فرمود:

(فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ زُبُراً كُلُّ حِزْبٍ بِما لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ‌- 53/ مؤمنون).

يعنى: خويشتن گروه گروه كرده و كار دين خود را نيز به تفرقه كشانده و هر گروهى به آنچه پيش انسان هست و معتقدند شاد مانند.

سپس مى‌نويسد: قهر و چيرگى و غلبه خداوند جز بر مقتضاى حكمت نيست از امير المؤمنين (رضى اللّه عنه) روايت شده كه گفته است.

«يا بارى المسموكات و جبّار القلوب على فطرتها شقيّها و سعيدها».

اى آفريننده و نظام بخش آسمانها و سرشت آفرين دلها و موجودات چه نيك بخت و چه نگون بخت، فانّه جبر القلوب على فطرتها من المعرفه فذكر لبعض ما دخل فى عموم ما تقدّم: پس خداوند دلها را از جهت معرفت و شناسائى بر فطرتشان‌