اخباريان، كمتر نامى برده مى‌شد. از ديگر سو اخباريان هم به قدرى تندروى كرده بودند كه پيشواى آنان، شيخ يوسف بحرانى هرجا كه مناسب مى‌ديد، آنان را از ادامۀ اين روش ناپسند كه موجب بروز شكاف ميان شيعيان و نزاع ميان علماى اصولى و اخبارى مى‌شد، برحذر مى‌داشت.

از ديگر اخباريان ميانه‌رو، سيد نعمت الله جزايرى شوشترى است كه گفته‌شده، با اينكه اخبارى بوده، در تأييد و نصرت مجتهدان و هواداران ايشان و ارج نهادن به اقوال آنان، اهتمام تمام داشته است.

گفتنى است كه برخى، ملامحسن فيض كاشانى را نيز در عداد اخباريان نام‌برده اند. فيض كاشانى خود گويد: مقلد قرآن و حديثم و نسبت به غير از قرآن و حديث بيگانه‌ام. شايد بتوان اين سخنان فيض را نمايانگر تمايل او به اخباريگرى دانست. او همچنين معتقد بوده است كه عقول مردم عادى ناقص و غير قابل‌اعتماد و فاقد حجيت است.

محمدتقى مجلسى نيز از پيروان ميانه‌رو و متعادل مكتب اخبارى بوده، و چنانكه گفته‌شده، آموزش‌هاى محمد امين استرابادى را به صراحت تأييد مى‌كرده است.

از ديگر اخباريان ميانه‌رو، اينان را مى‌توان ذكر كرد:

ملا خليل بن غازى قزوينى كه از معاصران شيخ حر عاملى، محمدباقر مجلسى و ملامحسن فيض كاشانى و از شاگردان شيخ بهايى و ميرداماد بود و با اجتهاد كاملا مخالفت مى‌ورزيد و آن را انكار مى‌كرد؛ محمد طاهر قمى؛ شيخ حر عاملى كه در خاتمۀ كتاب معروفش وسائل‌الشيعه به اخبارى بودن خود اشاره كرده، و ادله‌اى در اين زمينه اقامه كرده است.

مبارزه اصوليان و اخباريان كه از سدۀ 11 قمرى آغاز شد و با تندرويهاى اخباريان ادامه يافت، در نهايت از سوى مجتهدان و در رأس ايشان آقا وحيد بهبهانى به مبارزه‌اى جدى و منسجم بر ضد اخباريگرى تبديل شد.

در زمان وحيد بهبهانى، شهرهاى عراق به ويژه كربلا و نجف، پايگاه اخباريان بود و رياست ايشان را در آن زمان شيخ يوسف بحرانى بر عهده داشت. در همان حال طرفداران اصول و اجتهاد به‌شدت در انزوا قرارگرفته بودند، تا اينكه وحيد به كربلا مهاجرت كرد و به مبارزه‌اى جدى و شديد بر ضد اخباريگرى پرداخت. او در كنار بحث‌ها و استدلال‌هاى علمى خود در رد اخباريگرى و اثبات طريقۀ اجتهاد و ضرورت به كارگيرى اصول در استنباط احكام شرعى، از برخوردهاى عملى نيز در راه مبارزه با اخباريگرى رويگردان نبود، و چنانكه گفته شد، نمازگزاردن به امامت شيخ يوسف بحرانى پيشواى اخباريان را تحريم كرد.

در پى اقدامات وحيد بهبهانى و ديگر فقيهان اصولى برجستۀ آن زمان، اصوليان از انزوا به درآمدند و در برابر اخباريان به قدرت رسيدند. از جمله كتب وحيد كه در رد اخباريان و دفاع از مجتهدان به رشتۀ تحرير در آمده، رسالة الاجتهاد و الاخبار است. وحيد بهبهانى را به سبب مبارزه نظرى و عملى شديد و طولانيش با اخباريان، مروج مذهب و ركن طايفۀ شيعه و پايۀ استوار شريعت در سده 13 قمرى و نيز مجدد مذهب و مروج طريقۀ اجتهاد، دانسته‌اند.

پس از وحيد بهبهانى، شيخ مرتضى انصارى را بايد بنيانگذار علم اصول فقه دانست. از او نقل‌شده كه گفته