شايد بخشوده شويد).

پيامبر اكرم (ص) با نزول اين آيه يكباره با استفاده از همۀ عوامل و امكانات موجود دامن همت به كمر زد و با تلاش بسيار توانست در عمل پيوند برادرى و اخوت را در جامعۀ اسلامى زمان خود برقرار كند و شعار برادر دينى همراه با واژه برادر نسبى به صورت يك فرهنگ عمومى و فراگير مطرح و از افتخارات جامعه اسلامى به شمار آيد.

على (ع) نيز كه خود قربانى نقشه‌هاى شوم تفرقه هاى شيطانى بود هنگام مرگ به فرزندان و خاندان خويش چنين وصيت فرمود:

«اوصيكما، و جميع ولدى و اهلى و من بلغه كتابى، بتقوى الله، و نظم امركم و صلاح ذات بينكم، فانى سمعت جدكما رسول الله (ص) يقول: صلاح ذات البين افضل من عامة الصلاة و الصيام»). (2)

(فرزندان من! شما را سفارش مى‌كنم كه پرهيزكارى پيشه كنيد امور خويش را منظم سازيد و همواره بين خودتان را اصلاح كنيد. زيرا من از جد بزرگوارتان رسول خدا (ص) شنيدم كه فرمود اصلاح ميان دو نفر در نزد خدا، از يكسال نماز و روزه افضل است).

روى اين اصل اساسى پيشوايان بزرگ دين به حفظ اخوت تا آن حد اهتمام مى‌ورزيدند كه گاه با اختصاص مبالغى پول براى حل اختلاف‌ها، سعى بر آن داشتند كه عوامل تفرقه و اختلاف را حتى در اشكال عادى و متعارف آن از ميان بردارند.

بى‌شك دستورات اخلاقى و اجتماعى اسلام در زمينه سازگارى، حسن خلق، خوشرويى، رفق، مدارا، ابراز عطوفت و مهربانى و نيز تأكيد بر ديدار و زيارت برادران دينى، افشاى سلام، مصافحه به هنگام ملاقات، سعى در ايجاد سرور در دل آنان، خيرخواهى و نصيحت مؤمنان و مسئولان، تلاش براى اصلاح ذات البين، عدم احتجاب از حاجتمندان و نظاير آن، همه و همه در راستاى هدف تحكيم پيوندهاى اجتماعى و ايجاد وحدت و يكپارچگى در ميان آحاد امت اسلامى و تشدّد حالت الفت و يگانگى و همبستگى بيشتر بين افراد مسلمان در روابط اجتماعى است. (3)

از اصول حاكم بر نظام ادارى و پايه مناسبات اجتماعى در اسلام، حس اخوت است (إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ‌) بر همين اساس در سيره پيامبراكرم (ص) مى‌فرمود: «من دوست ندارم مادام كه در ميان شما هستم از ديگران متمايز باشم» و على (ع) مردم انبار را از احتراماتى كه بندگى را جايگزين رابطه اخوت اسلامى مى‌كند، نهى فرمود. (4)

منابع

1 - حجرات / 10؛ 2 - نهج‌البلاغه / ن 47؛ 3 - فقه سياسى 69/6-68؛ 4 - فقه سياسى 493/7.

ادلۀ اربعه

در فقه اسلامى، متن قرآن كريم و سنت كه گفتار و عمل و تقرير (امضاء) معصومين را شامل مى‌شود به عنوان اساس اجتهاد فقها و متخصصان جامع‌الشرائط اسلام معرفى‌شده است.

در موارد عدم دسترسى به نصوص و مداركى از كتاب و سنت، اجماع به مفهومى كه نشانگر رضايت و بيان معصوم است به عنوان دليل شرعى براى اثبات احكام الهى، مورد استناد قرار مى‌گيرد.