از اين موضوع هر چند فقها به تفصيل در بخش پايانى كتاب خمس يا در باب مستقل تحت همين عنوان بحث كرده‌اند، اما از آن در باب‌هاى جهاد و احياى موات نيز سخن گفته‌اند. در اينجا به دو محور مهم آن، يعنى انواع انفال و احكام آن اشاره مى‌كنيم.

انواع:انفال انواع و مصاديق مختلفى دارد كه عبارتند از:

1. زمين كافران كه مسلمانان بدون جنگ و خونريزى بر آن دست‌يافته اند؛ خواه مالكانش آن را رها كرده باشند، مانند زمين‌هاى يهوديان بنى‌نضير در مدينه، و يا خود آنان به حكومت اسلامى داده باشند، مانند فدك. به اين نوع، فىء نيز گفته مى‌شود؛

2. زمين موات؛ يعنى زمينى كه به سبب موانعى همچون بى‌آبى يا آب گرفتگى و مانند آن، بدون عمران و اصلاح قابل بهره‌بردارى نيست؛ خواه مالكى داشته و از بين رفته يا آن را رها كرده باشد و يا از اصل، مالكى نداشته باشد، مانند بيابان‌ها؛

زمين مواتى كه مالك مشخص دارد، در صورتى كه وى، به غير احيا، مانند ارث بردن يا خريد، مالك آن شده باشد، در ملك او باقى است و از انفال به شمار نمى‌رود، اما در صورتى كه آن زمين را به احيا تملّك كرده باشد، در اينكه تبديل زمين به موات، سبب خروج آن از ملك مالك مى‌شود يا نه، اختلاف است؛

3. ساحل دريا و كناره رود و هر زمين بدون مالك؛

هر چند موات نباشد، مانند برخى جزاير؛

4. قلّۀ كوه‌ها، درّه‌ها، نيستان ها و جنگل‌ها؛

5. اموال اختصاصى پادشاهان كافر، اعم از منقول (صفايا) و غير منقول؛

6. غنائم برگزيده؛ يعنى بهترين هاى غنائم. در اينكه صفاياى غنائم از انفال است يا تنها در صورتى كه امام عليه‌السلام آنها را براى خود برگزيند از انفال مى‌شود، اختلاف است؛

7. به قول مشهور غنائمى كه با جنگيدن بدون اذن امام عليه السلام به دست آمده باشد؛

8. ارث بدون وارث.

9. معادن. در اينكه معدن به‌طور مطلق جزء انفال است يا به‌طور مطلق نيست و يا تنها معادنى كه در زمين متعلّق به امام عليه اسلام، مانند زمين موات وجود دارد، از انفال است، اختلاف وجود دارد؛

10. آن بخش از اراضى دشمن كه از مصاديق انفال به شمار مى‌آيند و با فتح به دست مجاهدان مى‌افتد متعلق به دولت اسلامى است كه در اصطلاح فقهى به امام و امامت تعبير شده و بايد در اختيار امام قرار گيرد. (1)

احكام:انفال ملك رسول خدا صلّى الله عليه و اله و پس از آن حضرت، ملك ائمّه عليهم السلام است. از اين رو، هرگونه تصرف در آن، بدون اذن آنان جايز نيست؛ اما در زمان غيبت، تصرف در انفال و تملّك آن، براى شيعه بنا بر قول مشهور مباحث است؛ هر چند در قلمروى آن اختلاف است كه تمامى انواع انفال خواهد بود يا آنچه كه به مناكح (نكاح كنيزهاى به اسارت گرفته شده در جنگ بدون اذن امام عليه اسلام)، مساكن (منازل واقع در زمين‌ها امام) و متاجر (خريد و فروش غنائم جنگى كه جنگ بدون اذن امام صورت گرفته و نيز داد و ستد يا اجارۀ زمين‌ها و درختان متعلّق به امام) مرتبط مى‌شود.