اراضى مورد بحث به صاحبانشان واگذار مى‌شود و وضعيت حقوقى گذشته در مورد اين اراضى ادامه مى‌يابد.

اما بسيارى از فقهاى شيعه تصميم‌گيرى در مورد اين نوع اراضى را از اختيارات دولت اسلامى شمرده و حكم آن را با نوع دوم اراضى يكسان محسوب كرده‌اند. (23)

گرچه امكان وقوع چنين موردى بسيار ضعيف به نظر مى‌رسد و اغلب در اراضى مفتوحه قراردادى بين فاتحان و صاحبان سرزمين‌هاى مفتوحه منعقد مى‌شود اما در هر صورت اگر چنين اتفاق نادرى به وقوع بپيوندد معناى آن چنين خواهد بود كه مسئولان دولت اسلامى بدون عقد قراردادى وضعيت موجود اين سرزمين‌ها را به رسميت شناخته‌اند و بر عمل خود مبنى بر عدم انعقاد قرارداد توجيه مقبول و مشروعى داشته‌اند.

مگر آنكه در مشروعيت چنين رفتارى از طرف مسئولان دولت اسلامى ترديد نماييم و تصميم‌گيرى نهايى را به مفاد قرارداد دو جانبه و يا به دولت اسلامى واگذار كنيم كه در ظاهر جز مصلحت، دليل ديگرى در اقوال فقها در اين مورد ديده نمى‌شود و مصلحت نيز ممكن است در واگذارى به صورت تثبيت موقعيت قبلى و وضعيت حقوقى موجود باشد. (24)

منابع

1 و 2 - جواهر الكلام 171/21؛ 3 - فقه سياسى 144/9؛ 4 - تذكرة الفقهاء 446/1-444 و جواهر الكلام 174/21؛ 5 - جواهر الكلام 171/21؛ 6 - فقه سياسى 300/3-299؛ 7 - مفتاح الكرامه 239/4؛ 8 - المدونه الكبرى 26/3، المنتقى على الموطأ 219/3 و الحاوى 143/19؛ 9 - الخراج / 63، ابن قيم، احكام اهل الذمه / 105 و الام 103/4؛ 10 - وسائل الشيعه 118/11، صحيح بخارى 105/3 و سنن بيهقى 113/6؛ 11 - جواهر الكلام 172/21؛ 12 - آثار الحرب فى الاسلام / 577، 13 - پيشين 172/21؛ 14 و 15 - جواهر الكلام 175/21؛ 16 - همان / 176، بداية المجتهد 389/1، المهذب 147/2 و احكام اهل الذمه / 106؛ 17 و 18 - جواهر الكلام 178/21؛ 19 - همان / 179؛ 20 - وسائل‌الشيعه 119/11؛ 21 - همان / 120؛ 22 و 23 - جواهر الكلام 171/21؛ 24 - فقه سياسى 262/6-257.

اراضى عمومى

اراضى عمومى، زمين‌هايى است كه متعلق به ملت مسلمان و همۀ افراد جامعه اسلامى است و به طريق زير تشريح شده است:

1. اراضى مفتوح العنوه يعنى زمين‌هاى كه سپاه اسلام با جنگ متصرف شده‌اند؛

2. اراضى صلح كه بر اساس قرارداد، به عموم مسلمانان واگذار شده است. اراضى عمومى در اختيار دولت اسلامى قرار مى‌گيرد و عوايد آن به مصرف مصالح اسلام و تأمين نيازهاى عمومى مى‌رسد.

منبع

فقه سياسى 205/3.

اراضى مفتوح العنوه

يكى از انواع اراضى خراجيه، اراضى مفتوح العنوه است كه در جريان مخاصمات مسلحانه به دست مسلمانان فتح شده است.

سرزمين‌هاى آبادى كه در حال جنگ به زور سلاح به دست فاتحان مسلمان مى‌افتد «مفتوح العنوه» ناميده