ماند كه همۀ اعضاى آن در راه كمال بخشيدن به زندگانى و حفظ آن همكارى كنند و همان‌گونه كه قلب بر اعضاى بدن رياست دارد و همۀ اعضا در مراتب گوناگون تابع آنند، در مدينۀ فاضله نيز جنين نظامى حكمفرماست. رييس مدينه، كامل‌ترين اعضاى آن است و از هر صفتى كه ديگر اعضاى مدينه در آن با وى شريكند، افضل آن را دارد. رييس اصلى مدينۀ فاضله كه پيشوا و رييس امّت فاضله و رييس تمامى معموره نيز هست، بايد به‌طور فطرى از دوازده خصلت برخوردار باشد: تندرست (كامل الاعضاء) و خوش فهم و خوش حافظه و هوشمند و خوش‌بيان و دوستدار آموزش باشد، بر خوراك و پوشاك و نكاح حريص نباشد، راستى و راستگويان را دوست و دروغ و دروغگويان را دشمن دارد، كريم النّفس و بلندطبع، به زر و سيم بى‌اعتنا، دوستدار داد و دادگران و دشمن ستم و ستمگران باشد و اراده نيرومند داشته باشد. گرد آمدن همۀ اين خصال در يك فرد دشوار است. از اين رو، هرگاه 6 يا 5 شرط نخستين در كسى يافت شود، همو رييس خواهد بود و اگر چنين كسى نيز نباشد، قوانين و سنتى كه رؤساى پيشين مدينه وضع كرده‌اند، تثبيت خواهد شد. آن كس كه جانشين رييس نخستين مى‌شود، بايد علاوه بر آن شرايط كه از كودكى و بر پايۀ فطرت در او هست، 6 شرط ديگر نيز پس از رشد در او حاصل شده باشد:

حكيم و عالم به شرايع و سنت‌ها و تواريخ باشد، نيروى استنباط و ابتكار داشته و در مسائل مستحدثه نيز صاحب‌نظر و اجتهاد باشد و صلاح كار مدينه را تشخيص دهد، قدرت ارشاد از طريق سخنورى داشته باشد و سرانجام، فنون جنگ را بداند و بتواند خود در عمليات جنگى شركت كند. هرگاه فردى كه همۀ اين شرايط در او جمع باشد، يافت نشود، بلكه 2 تن يافت شوند كه يكى حكيم باشد و ديگرى بقيّۀ صفات را داشته باشد، آن دو به اشتراك رييس خواهند بود و اگر اين صفات در ميان چند تن پراكنده شود و آن چندتن با يكديگر هماهنگى داشته باشند، همۀ آنان سران بزرگ مدينه‌اند و هرگاه حكمت در هيچ‌كس نباشد، با وجود ساير شرايط در فرد يا افرادى، مدينۀ فاضله بدون رييس و در معرض نابودى است و اگر حكيمى پيدا نشود، ديرى نمى‌پايد كه مدينه نابود مى‌شود. در برابر مدينۀ فاضله، مدينه‌هاى جاهليّه و فاسقه و متبدّله و پالّه قرار دارند. مدينۀ جاهليّه آن است كه اهلش سعادت را نشناخته باشند و حقيقت سعادت به ذهن ايشان نيز نرسيده باشد و آن بر 6 قسم است: ضروريّه، بذّاله، خست، كرامت، تغلّب و جماعيّه. ضروريّه مدينه‌اى است كه اهل آن به حداقل ضروريات زندگانى قناعت كنند.

بذّاله آن است كه اهلش گشايش را غايت زندگى شمرند. مدينۀ خسّت و شقوت آن است كه در آن، لذت خوردن و نوشيدن و نكاح هدف قرار گيرد. كرامت (سرفرازى) مدينه‌اى است كه هدف مردم آن، بزرگى و شهرت و احترام ميان ملت‌ها باشد. تغلّب مدينه‌اى است كه اهل آن تلاش كنند بر ديگران غالب آيند و كسى بر ايشان غالب نيايد. جماعيّه مدينه‌اى است كه اهل آن خواهان آزادى و بى‌بند و باريند. مدينۀ فاسقه آن است كه آراى اهل آن، مانند آراى اهل مدينۀ متبدله آن است كه هم ارا و هم افعال اهل آن، در گذشته مانند آرا و افعال