دول ديگر نسبت به آنان فاقد اثر الزامى خواهد بود و اما حقوق و آثار غير الزامى ممكن است در قراردادها براى دول غير متعهد نيز منظور شود و يا به جهت شرايط خاص قرارداد، دول غير متعهد نيز بتوانند از مزاياى آن بهره‌مند شوند.

(وَ اَلْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذٰا عٰاهَدُوا) (1) (آنان كسانى هستند كه چون تعهد سپردند وفا كنند.) در اين آيه و آيات ديگر كه علايم ايمان برشمرده شده است، لزوم وفاى به عهد از جنبۀ حقوقى پا را فراتر گذارده و به عنوان مميز و علامت ايمان معرفى مى‌شود، گويى حس وفاى به عهد از ايمان سرچشمه مى‌گيرد و خيانت به عهد، ناشى از نقص يا فقدان ايمان است.

در اسلام خيانت و پيمان‌شكنى از گناهان بزرگ شمرده شده است و بايد جامعۀ اسلامى با تمام نيرو و امكانات خويش در حفظ و تنفيذ مفاد قراردادها بكوشد تا زمينه پيمان‌شكنى فراهم نشود.

دولت اسلامى از هم پيمانان خود انتظار دارد كه نسبت به آنچه متعهد شده‌اند وفادار بمانند. قانون اسلام براى مسلمانانى كه حقوقشان به جهت پيمان‌شكنى طرف مقابل تضييع مى‌شود، چنين حقى را قائل است كه به مجازات پيمان‌شكنان اقدام كنند. اصل وفاى به عهد و احترام به پيمان، با توجه به مدارك صريحى كه از كتاب و سنت در اين زمينه نقل‌شده، غير قابل ترديد است و از مميزات شاخص مقررات حقوقى اسلام به شمار مى‌رود.

پيامبر اكرم (ص) فرمود: «المسلمون عند شروطهم». (2 و 3)

منابع1 - بقره / 177؛ 2 - فقه سياسى 492/3؛ 3 - فقه سپاس 36/11-31، 41 و 43.

اصل انتظار

انتظار در لغت به معناى چشم‌داشت و چشم به راه بودن و نوعى اميد به آينده داشتن است. انتظار تنها يك حالت روحى و درونى نبوده، بلكه از درون به بيرون سرايت مى‌كند و حركت و جنبش را مى‌آفريند. در تفكر شيعى انتظار موعود با خصوصياتى كه براى آن شمرده شده، به عنوان يك اصل مسلم اعتقادى مطرح است.

اصل حركت آفرين و سازنده انتظار كه ريشه در اعماق فرهنگ تشيع دارد و اصولا بنابر نصوص اسلامى اصلى مشترك بين تشيع و تسنن محسوب مى‌شود و جامعه‌شناسان نيز از آن به عنوان آرمان نهايى براى تشكيل حكومت واحد جهانى ياد مى‌كنند، نه‌تنها تضادى با تفكر سياسى تشكيل دولت اسلامى براى تحقق بخشيدن به همۀ آرمان‌هاى اسلامى ندارد، بلكه خود در حقيقت فلسفه برپايى حكومت عدل اسلامى و جهانى است؛ زيرا انتظار فرج و ظهور حضرت مهدى (عج) چيزى جز آمادگى و سازندگى براى اقامه و ظهور دولت حق به امامت آن حضرت (ع) نيست و تفسير سياسى آماده كردن و آماده شدن و ساختن خويش براى اقامۀ دولت عدل و حق در حقيقت همان حركت انقلابى رها شدن از حاكميت استكبار و طاغوت و آزمودن مراحل ابتدايى حكومت عدل اسلامى است و بدون آن چگونه مى‌توان آمادگى لازم را براى پذيرش دولت حق مطلق و كامل امام معصوم (ع) به دست آورد.

بى‌شك تفسير اصل انتظار به گوشه‌نشينى و انزواطلبى و سلب مسئوليت از خود و ديگران در برابر مظالم دولت طاغوت و سلطه‌پذيرى و ستم كشى و منع از هرنوع مبارزه با ريشه‌هاى فساد و ظلم و كفر و مخالفت با