اقامتگاه مسلمان

اصل آزادى مسكن و انتخاب اقامتگاه براى هر فرد مسلمان، همانطورى‌كه در سراسر كشور اسلامى از نظر قانون اسلام به عنوان يك حق مشروع شناخته‌شده، در خارج از سرزمين اسلامى نيز همچنان اصلى مسلم و حقى مشروع تلقى شده است.

قانون اسلام، هيچ‌گونه مانعى براى سكونت و اقامت اتباع خود در سرزمين بيگانگان ايجاد نكرده و به آنان آزادى كامل بخشيده است، تا هر نقطه‌اى را كه اختيار نمودند، به منظور اقامتگاه خود انتخاب كنند.

اسلام تنها در يك مورد، سكونت و اقامت در سرزمين بيگانگان را براى مسلمانان غير قانونى تلقى كرده و مهاجرت به سرزمين اسلامى را واجب و ضرورى دانسته است و آن مورد مربوط به بلادى است كه در آنها رعايت آزادى عقيده و مذهب نمى‌شود و مسلمان نمى‌تواند آزادانه مراسم و وظايف مذهبى خود را بر طبق عقيده خويش انجام دهد و شعائر دينى را به پا دارد.

اسلام محيط خفقان و آزادى كش را قابل زندگى نمى‌داند و سلب حق طبيعى آزادى عقيده را يك نوع اهانت غير قابل تحمل از نظر ارزش‌هاى انسانى تلقى مى‌كند و تحمل چنين اهانتى را هرگز براى تبعۀ خود تجويز نمى‌كند، و همانطورى‌كه خود براى بيگانگان، حق آزادى عقيده را يك حق طبيعى و مشروع و غير قابل نقض مى‌داند، در مورد تبعه خود نيز مراعات آن را ضرورى و نقض آن را غير قابل تحمل مى‌شمارد.

مسلمانى كه در جنين محيط اختناق آورى سكونت دارد، بايد در اولين فرصت ممكن آنجا را ترك گويد و به سرزمين اسلامى مهاجرت كند. همچنين كسانى‌كه در يك چنين محيطهايى به آيين اسلام مى‌گروند، موظفند به صفوف مسلمانان در بلاد اسلامى ملحق شوند. قرآن در اين مورد وظيفۀ شرعى را چنين بيان مى‌كند:

(إِنَّ اَلَّذِينَ تَوَفّٰاهُمُ اَلْمَلاٰئِكَةُ ظٰالِمِي أَنْفُسِهِمْ قٰالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قٰالُوا كُنّٰا مُسْتَضْعَفِينَ فِي اَلْأَرْضِ قٰالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اَللّٰهِ‌! وٰاسِعَةً فَتُهٰاجِرُوا فِيهٰا فَأُولٰئِكَ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ سٰاءَتْ مَصِيراً. إِلاَّ اَلْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ اَلرِّجٰالِ وَ اَلنِّسٰاءِ وَ اَلْوِلْدٰانِ لاٰ يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَ لاٰ يَهْتَدُونَ سَبِيلاً. فَأُولٰئِكَ عَسَى اَللّٰهُ أَنْ يَعْفُوَ عَنْهُمْ وَ كٰانَ اَللّٰهُ عَفُوًّا غَفُوراً ) (1) (بى‌شك كسانى‌كه مأمورين الهى، آنان را در حالتى كه ستم بر نفس خود روا داشته‌اند، قبض مى‌كنند، خطاب به آنان مى‌گويند: در چه حالتى به سر برديد. مى‌گويند: ما در روى زمين از انجام وظايف دينى ناتوان بوديم. مى‌گويند مگر زمين خدا وسعت نداشت‌؟ شما مى‌توانستيد در اين سرزمين وسيع مهاجرت كنيد و جاى آزاد و مناسب‌ترى را اختيار نمائيد. اينان جايگاهشان دوزخ است و چه زشت سرانجام است. مگر مردان و زنان ناتوان و كودكانى كه قدرت تدبير و راهجويى را ندارند، اينان در معرض عفو خدايند و خداوند عفو كننده و با مغفرت است).

فقها قانون مهاجرت را در مورد مسلمانانى كه در بلاد غير اسلامى به سر مى‌برند، به سه صورت زير بيان كرده‌اند. (2)

1. آنانى كه در بلاد غير اسلامى ياراى اظهار عقيده و انجام وظايف دينى و اقامه شعائر مذهبى را ندارند، بر اينان واجب است كه به سرزمين اسلامى مهاجرت كنند؛

2. آنانى كه در سرزمين بيگانگان از آزادى مذهبى و