مقوله‌ها در حقيقت عناصر اصلى انديشه سياسى ولايت فقيه در ديدگاه امام (ره) محسوب نمى‌شوند؛ بلكه عناصرى ابزارى تلقى مى‌شوند كه براى پياده‌سازى يك نظام سياسى بر اساس انديشه سياسى ولايت‌فقيه ضرورت زمانى و مكانى دارند؛

3 - عناصر اصلى انديشه سياسى ولايت‌فقيه

در انديشه سياسى امام (ره) بر يك سلسله عناصر سياسى مانند حاكميت، قانون، حكومت قانون و مجلس قانون‌گذارى تأكيد فراوان ديده مى‌شود كه به‌ظاهر با اصطلاحات روز مشابه به نظر مى‌رسد. اما هيچ‌كدام از اين مقوله‌ها به مفهومى كه امروز در علوم سياسى به كار مى‌رود، منظور نشده‌اند و همين عناصر به‌ظاهر مشابه هستند كه اصول اساسى انديشه سياسى ولايت‌فقيه را در ديدگاه امام (ره) مشخص مى‌كند.

الف - حاكميت: حاكميت در ديدگاه امام (ره) به سه بخش تقنينى، اجرايى و قضايى تفكيك مى‌شود و آنچه كه در هر سه بخش به قانون مربوط مى‌شود، در حوزه حاكميت مطلق خدا قرار مى‌گيرد و به اين ترتيب مجلس قانون‌گذارى در نظام اسلامى تنها مجلس برنامه‌ريزى تلقى مى‌شود (25) و هيچ فرد و مقامى نمى‌تواند در امر قانون‌گذارى دخالت كند و هيچ قانونى به جز قانون خدا قابل اجرا نيست. شارع مقدس اسلام يگانه قدرت مقننه است؛ (26)

ديدگاه امام (ره) در مورد حاكميت كه منحصر به خدا شناخته‌شده و اين حاكميت حتى در مورد شخص پيامبر (ص) نيز نافذ است (27) از فلسفۀ سياسى مبتنى بر جهان‌بينى توحيدى نشأت گرفته كه آيات قرآن نيز بر آن دلالت صريح دارد. در انديشۀ سياسى ولايت‌فقيه حتى اختيارات جزيى اجرايى در قالب احكام حكومتى كه نوعى تفويض تصميم گيرى در موارد مصلحت به حاكم است، ريشه در حاكميت قانون خدا دارد و اين اختيارات نيز در چارچوب حاكميت قانون خداست و هم اوست كه چنين اختيارى را در قلمروى ضوابط احكام حكومتى به پيامبر (ص)، امام معصوم (ع) و ولى‌فقيه تفويض كرده است. بر اين اساس، حاكميت ولى‌فقيه در اجراى قانون خدا معنا پيدا مى‌كند و به همين لحاظ به اين نكته‌اى در انديشۀ امام (ره) تصريح مى‌شود كه: ولى امر متصدى قوه مجريه است (28) و تنها بخش تجزيه شدۀ حاكميت، همان احكام حكومتى است كه در چارچوب مصلحت اجرايى به صورت «مادام المصلحه» به ولى امر تفويض شده است.

در انديشه سياسى ولايت‌فقيه، حكومت عهده‌دار وظيفۀ اجرايى قوانين الهى و به معناى تبعيت از قانون خداست. (29) و مقوله‌هايى چون دولت و قدرت نيز در واقع انعكاس تكليف ناشى از حاكميت اجرايى قانون الهى محسوب مى‌شود.

نقش مردم در حاكميت به مفهومى كه در انديشه سياسى ولايت‌فقيه ارائه مى‌شود، تنها به دو مورد زير مربوط مى‌شود.

الف - مشاركت مردم با ولى امر (امام معصوم (ع) يا فقيه جامع‌الشرايط) در ايفاى مسئوليت اجراى قانون خدا به اين معنى كه مسئوليت اجرايى قوانين الهى از يك‌سو بر عهده ولى امر به عنوان متصدى امر اجرا و از سوى ديگر بر عهدۀ مردم به لحاظ اطاعت از ولى امر قرار گرفته و تلازم اين دو مسئوليت مستلزم نوعى مشاركت اجرايى بين دولت و مردم است. مشاركت سياسى بين