كردن آنها از همين قيد و بندها و اسارت‌ها و بارهاى سنگين وابستگى‌هاى درونى انسان‌ها مى‌شمارد: (وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ اَلْأَغْلاٰلَ اَلَّتِي كٰانَتْ عَلَيْهِمْ‌). (47)

و بر اساس آزادى از درون است كه اميرالمؤمنين انسان را در جامعۀ آزاد معرفى مى‌كند: (لا تكن عبد غيرك و قد جعلك الله حرا). (48)

وقتى زهره بن عبدالله فرماندۀ سپاه اسلام براى رستم سردار ايرانى، اهداف اسلام را تشريح مى‌كند بر اين جمله تأكيد دارد: (اخراج العباد من عبادة العباد الى عبادة الله). (49)

رابطۀ استقلال و آزادى به مثابۀ كلمۀ توحيد (لا اله الا الله) است. نفى معبودها زمينۀ اثبات عبوديت خالصانه خداست. تا استقلال نباشد و وابستگى به نيروهاى بازدارنده و سلطه‌هاى اهريمنى وجود داشته باشد، ارادى وجود نخواهد داشت. و آنجا كه آزادى نباشد خواه‌ناخواه زنجيرهاى اسارت اجتناب‌ناپذير است و استقلالى هم نخواهد بود.

نفى هر كدام از آزادى و استقلال، مستلزم تجاوز به قلمروى ديگرى است.

قرآن با تأكيد خاصى، اصل استقلال جامعۀ اسلامى و مؤمنان را بيان و هر نوع سلطۀ بيگانه را نفى مى‌كند:

(لَنْ يَجْعَلَ اَللّٰهُ لِلْكٰافِرِينَ عَلَى اَلْمُؤْمِنِينَ سَبِيلاً). (50) و حتى از دلگرم شدن به پشتيبانى نيروهاى تجاوزگر و غير توحيدى نهى مى‌كند: (وَ لاٰ تَرْكَنُوا إِلَى اَلَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ اَلنّٰارُ) (51) و واگذارى اختيارات و سپردن امتيازات به آنها را كه منشأ وابستگى هاست و گرايش‌هاى تند به سمت آنها را، تحت عنوان ولى قرار دادن آنان، سخت نكوهش كرده و خطرناك مى‌شمارد:

(لاٰ تَتَّخِذُوا اَلْكٰافِرِينَ أَوْلِيٰاءَ مِنْ دُونِ اَلْمُؤْمِنِينَ‌). (2)

(أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ اَلْعِزَّةَ فَإِنَّ اَلْعِزَّةَ لِلّٰهِ‌! جَمِيعاً). (53)

(بَعْضُهُمْ أَوْلِيٰاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ‌). (4)

(وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولٰئِكَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ‌). (5)

از سوى ديگر آزادى توأم با مسئوليت انسان، حاكميت هدايت‌شده اى كه خداوند به انسان تفويض كرده و او را بر سرنوشت خويش حاكم گردانيده، آزادى و استقلال جامعه‌اى را كه بر اساس آرمان سياسى، ملتى همكيش و همفكر، سازمان‌يافته و به وجود آمده است، ايجاب مى‌كند. (6)

منابع

1 - نهج‌البلاغه / 344، نامه 31؛ 2 - البنك اللاربوى (خلافة الانسان) / 117 و 130؛ 3 - الفقه 21/100-20، 105 و الفقه 23/101، 288-282 و الفقه 77/106-68، 90، 124-117، 185-183 و 240-213؛ 4 - مبسوط در ترمينولوژى حقوق 33/1-24؛ 5 - جواهر الكلام 136/24؛ 6 - همان 211/30؛ 7 - همان 270/28؛ 8 - همان / 397؛ 9 - العروة الوثقى [تكمله] 134/2؛ 10 - جواهر الكلام 395/27؛ 11 - همان 523/41؛ 12 - العروة الوثقى 869/2؛ 13 - جواهر الكلام 158/38؛ 14 - همان 259/11؛ 15 - همان 14/15؛ 16 - همان 241/17؛ 17 - همان / 336؛ 18 - همان 5/21؛ 19 - همان 286/31؛ 20 - همان 32 / 230 و 274؛ 21 - همان 165/31؛ 22 - همان 343/22؛ 23 - همان 36/37؛ 24 - همان 510/41؛ 25 - همان 37/22؛ 26 - همان 38/37؛ 27 - همان 48/39؛ 28 - همان 5/30؛ 29 - همان 83/42-81؛ 30 - همان 114/29-111؛ 31 - همان 185/34؛ 32 - همان / 152؛ 33 - همان / 191-190؛ 34 - همان / 189؛ 35 - فقه سياسى 574/1؛ 36 - فقه