ارتباط خود را با سلطۀ سياسى از يك‌سو، و علما (و سنت جماعت) از سوى ديگر حفظ كند. در انديشۀ اسلام سنى علما به جانشينى از امت برگزيده، خليفۀ خداوند بر زمين شمرده مى‌شوند و به دليل تبيين كتاب خدا و سنت رسول (ص)، جانشين پيامبر (ص) و مرجع تأويل قرآن و بازتاب دهنده اراده و سنت الهى هستند و اجماع علما كاشف از اجماع امت خواهد بود.

پيامبر (ص) در اصل، هم حامل وحى الهى و به عبارت ديگر سخنگوى خداوند بود (- نبوت به مثابۀ نهاد سخنگوى خداوند بر زمين) و هم وظيفۀ تأويل وحى را بر عهده داشت. پيامبر (ص) قرآن و شريعت را به اصحاب خويش منتقل كرد و آنان نيز به نوبۀ خود آن را به امت پيامبر (ص) منتقل كردند؛

د - امت و سنت:

امت از طريق سنت و پيروى از آن ارتباط خود را با پيامبر خويش در طول تاريخ نگاه مى‌دارد، و سنت در واقع ضامن حضور و استمرار امت (جماعت) در تاريخ است. شافعى به‌طور برجسته در باب سنت سخن گفته است. سنت پيامبر (ص) را غايب از شاهد اخذ كرده، و به نسل‌هاى بعدى امت منتقل كرده است. امت، سنت را از راه حاملان علم نبوى كه وارث، حافظ و مبلغ آنند، اخذ و پيروى مى‌كند. در انديشۀ اسلام سنى در واقع ختم نبوت، تنها در سايۀ وجود اين عالمان مى‌تواند محقق شود؛ عالمانى كه مى‌كوشند از سنت در برابر بدعت دفاع كنند و حافظ وحدت و تحقق جماعت باشند.

علما به ويژه در انديشۀ اسلام سنى، با وجود مقاومت سلطۀ سياسى در دو قرن اول هجرى در اين مورد، وارثان نبوت تلقى مى‌شدند. علما سخت از نقش خود به عنوان بيانگر سنت نبوى دفاع مى‌كردند و خود را واسطۀ ميان پيامبر (ص) و امت در تعليم شرايع دين مى‌پنداشتند.

در انديشۀ شيعى و به ويژه اماميه، امامت امام معصوم به عنوان جانشين نبوت در ميان امت مطرح است، چه، در انديشۀ شيعى، مفهوم امت به‌طور كامل متفاوت است و در همين راستا نظريۀ مصون بودن امت از خطا كه در اسلام سنى مطرح‌شده است، جاى خود را به نظريۀ عصمت امام در انديشۀ شيعى امامى مى‌دهد؛ از اين رو، نقش علما در اين دو منظومۀ دينى يكسان نيست و اجماع نيز در فقه شيعى امامى به‌طور كامل با نظير خود در عالم اهل سنت متفاوت است؛

ه‌ - وحدت و اختلاف امت:

از نظر اهل سنت، آنچه به وحدت امت آسيب مى‌رساند و موجب افتراق مى‌شود، پيروى از بدعت در برابر سنت است؛ اما در ديدگاه شيعه، انحراف از امام معصوم موجب اين افتراق مى‌شود. بر اساس روايات منسوب به پيامبر (ص)، امت به 73 فرقه تقسيم مى‌شود كه از اين ميان تنها يك فرقه رستگار است.

اهل سنت و جماعت، فرقۀ ناجيه را كسانى مى‌دانند كه به پيروى از جماعت ملتزمند. گروه‌ها، جماعت‌ها و فرقه‌هايى كه از امت (جماعت) منحرف مى‌شوند و راه تفرقه در پيش مى‌گيرند و وحدت جماعت را به مخاطره مى‌اندازند، از نظرگاه اهل سنت، منحرف هستند (انعام / 153/6)؛

و - امت در مسير تاريخ:

بحث سنّت - بدعت در نظرگاه اهل سنت ارتباطى روشن با مسئلۀ هويت و نقش و جايگاه تاريخى اهل سنت در تاريخ مقدس دارد: