و مشروعيتى جز براى امت مى‌بندد. در برابر چنين ديدگاهى، نظرگاهى افراطى از سوى برخى و به ويژه امويان تبليغ مى‌شد كه بر اساس آن سخن از سلطان در كنار قرآن به ميان مى‌آمد و به نظريۀ «خلافت الله» منتهى مى‌شد.

منابع

1 - دائرة المعارف بزرگ اسلامى 194/10-192؛ 2 - فقه سياسى 71/1-70.

امت (مفهوم)

1. معناى لغوى: در لغت عربى امت به معناى جماعتى با مقصد واحد و قوم به مفهوم جمعيتى با رابطۀ نسبى واحد و ملت به معنى مردمى با مسير واحد و بالاخره وطن به مفهوم سرزمينى كه مردمى را دربر مى‌گيرد آمده است و در حقيقت همۀ اين الفاظ حاكى از جمعيت متشكلى است كه يك پيوند خاص آنها را به يكديگر مرتبط كرده است و عامل ربط و عنصر پيوند را مى‌توان از مضاف‌اليه اين كلمات به دست آورد، مانند امت اسلام، قوم پيامبر (ص)، ملت يهود و وطن اسلامى و از آنجا كه عنصر اصلى پيوند و ارتباط انسان‌ها در ديدگاه اسلام اين است، بنابراين از نظر تفسير لغوى آيات مربوط به اين وازه ها مى‌توان گفت كه استفاده از اين كلمات در مورد اسلام، مسيحيت و يهود يكسان است و آيه (تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ‌) (1) مى‌تواند هر امتى را با عقيده خاصش شامل شود؛

2. مفهوم اصطلاحى: تفسير الفاظ قرآن و حديث به معناى اصطلاحى در صورتى ممكن است كه معناى اصطلاحى در زمان صدور آن دو وجود داشته، باشد و بى‌شك اگر چنين معنى اصطلاحى براى كلماتى چون امت، قوم، ملت و وطن وجود داشته، آن مفهومى نيست كه در سده نوزدهم به بعد در علوم سياسى و مباحث جامعه‌شناسى مطرح‌شده است؛

3. معناى عرفى: تفاوت معانى لغوى با مفاهيم عرفى قابل انكار نيست و در واژه‌هايى چون عقد، ميزان و وكيل كاملا. صادق است و مفاهيم عرفى اين كلمات با معانى لغوى آنها متفاوت بوده، اما در صدق مفهوم عرفى، نيز بايد داشتن معناى عرفى، متعلق به زمان صدور، احراز شود. (2)

منابع

1 - بقره / 144؛ 2 - فقه سياسى 83/10-82.

امت عرب

از جمله واژه‌هاى كليدى كه در سخنان ناسيوناليست هاى عرب به وفور ديده مى‌شود، كلمۀ امت عرب است كه با استفاده از قداست اسلامى واژه امت و تكرار آن در قرآن، به منظور القاى مشروعيت ناسيوناليزم عرب به شنونده و خواننده آثار خود مورد بهره‌بردارى قرار مى‌دهند و در حقيقت به اين وسيله تفسيرى سياسى بر آيات مربوط به امت ارائه مى‌دهند و آن را به جاى امت اسلام به كار مى‌بندند.

در آثار متفكران عرب چون طنطاوى، شيخ حسن مرصفى، سليم بستانى، نجيب غازورى، عريسى و عمر فاخورى كه به تمايلات ناسيوناليستى شهرت دارند، واژۀ امت عرب فراوان آمده است. (او 2)

منابع

1 - القومية العربية و الاسلام ^ / 34-32؛ 2 - فقه