دين براى هر مقوله ارائه مى‌كند به عنوان پيش‌فرض و زيربناى آن مقوله در نظر بگيرند. از اين رو، همگام با تعريف دين از آزادى به تبيين آن پرداخته شود.

انديشۀ آزادى به مفهوم سلبى آن در ذات و طبيعت اسلام و تعريف آن نهفته است. زيرا يكى از دو ركن اصلى اسلام، رهايى از عبوديت، اطاعت و اسارت است و كسى كه با اين صفت سلبى آراسته نشود نه تنها مسلمان نيست، موحد هم محسوب نمى‌شود. تقدم اين ركن در شعار اصلى اسلام و توحيد يعنى كلمۀ «لا اله الا الله» حكايت از بنيادى بودن آزادى در انديشه اسلامى دارد.

قرآن نيز آزادى را در بعد منفى آن مد نظر قرار داده و با اصل (لاٰ إِكْرٰاهَ فِي اَلدِّينِ‌) (16) نه‌تنها آزادى را در عرصۀ مختلف زندگى تضمين كرده، اصولا دين و عقيده را هم در قلمروى آزاد زندگى انسان قرار داده است.

در نصوص اسلامى (سنت) چهره مثبت آزادى نيز تحت عنوان «حريت» مد نظر قرارگرفته و بر آن تأكيد فراوان شده است.

تمامى محدوديت‌هاى قانونى در اسلام بر اساس مصالح فرد و جامعه استوار است و قلمرو آزاد در شريعت اسلام بسى فراتر و فراخ‌تر از محدوديت‌هاى الزام‌آور وجوبى و تحريمى است.

در تجزيه و تحليل آزادى در انديشۀ اسلام توجه به نكات زير ضرورى است:

1. اصل اباحه: جز اندكى از فقها، اكثريت فقهاى مذاهب اسلامى اصل اباحه را مسلم تلقى كرده‌اند. و همچنين اصول و قواعد فقهى ديگرى را كه به‌طور مستقيم (مانند: قاعده نفى حرج و نفى ضرر) و يا به‌طور غير مستقيم (مانند: اصل صحت)، آزادى‌ها را تضمين مى‌نمايد را نيز مسلم تلقى كرده‌اند.

2. آزادى در مالانص فيه: تكاليف الزامى در اسلام كه در اصطلاح قرآنى از آن به «حدود الهى (17)» تعبير شده است، به‌طور كامل مشخص و غير قابل توسعه است در حالى كه قلمروى خارج از محدوده تكاليف، پيوسته در حال گسترش مى‌باشد و قرآن و سنت بر محدوديت الزامات شرعى و نامحدود بودن آزادى‌ها تأكيد دارند.

نفى آزادى‌ها با توسعۀ الزامات شرعى نوعى تعدى به حدود الهى است كه در قرآن، به‌طور صريح از آن منع شده (18) و در سنت از آن به بدعت ياد شده است. (19)

منابع

1 - آزادى از ديدگاه اسلام / 15، بقره / 35، كهف / 29 و انسان / 3؛ 2 - رساله‌اى درباره آزادى / 25؛ 3 - فرقان / 44؛ 4 - مشكات الانوار / 134؛ 5 - فرقان / 44؛ 6 - بحارالانوار 108/10، فرقان / 44 و غرر الحكم؛ 7 - بقره / 256؛ 8 - عنكبوت / 43؛ 9 - بحارالانوار 16/2، 22 و 24، عنكبوت / 43 و مجادله / 11؛ 10 - آزادى از ديدگاه اسلام / 43-32؛ 11 - همان / 41؛ 12 - انعام / 107؛ 13 - آزادى از ديدگاه اسلام / 63؛ 14 - مجادله / 11، بحارالانوار 16/2، 22 و 24؛ 15 - غرر الحكم؛ 16 - بقره / 256؛ 17 - بقره / 229؛ 18 - المحلى 62/1؛ 19 - فقه سياسى 250/7-249.

آزادى مسكن

آزادى مسكن يكى از آزادى‌هاى فردى است. به موجب آن، آدمى حق دارد كه از و رود هركس حتى مأموران دولتى، به مسكن خود جلوگيرى كند، جز در