جمع بين دو ديدگاه، تفسير و تجديد نظر در اركان دو ديدگاه و تلفيق عناصر قابل جمع آن دو مى‌باشد كه در نهايت منطبق با هيچ‌يك از آن دو نخواهد بود. اما مشكل عمده بحران مشروعيت در كشورهاى اسلامى، اختلاف نظر در هر كدام از دو اردوگاه اسلامى و غربى است و اين اختلاف نظر در درون دو ديدگاه به گونه‌اى است كه گاه تفاوت نظريات و ديدگاه از فاصلۀ دو ديدگاه اسلامى و غربى كمتر نيست. به طورى كه امكان حفظ يك خط سيرعملى و انديشه سياسى مبتنى بر يك نظريۀ سياسى براى هيچ كشورى وجود ندارد و هر دولتى در تحولات سياسى و انتخاب راه‌حل‌هاى عملى براى بحران‌ها ناگزير از به هم ريختن مرزهاى نظريه‌هاى سياسى است.

منبع

فقه سياسى 59/10.

بدعت

بدعت: بنيان نهادن عقيده يا عملى از پيش خود به نام دين.

بدعت عبارت است از نوآورى عقيده يا عملى در حوزه دين بدون استناد به منابع پذيرفته‌شده در استنباط احكام، همچون قرآن و سنت معصومان (ع) كه از آن به تشريع در دين نيز تعبير مى‌شود. مقابل بدعت «سنت» قرار دارد كه عبارت است از مجموعه عقايد، اخلاقيات و احكام عملى كه رسول خدا (ص) و امامان (ع) پايه‌گذارى كرده‌اند (1) از اين عنوان در باب‌هايى مانند طهارت، صلات، صوم، حج، امر به معروف و نهى از منكر، تجارت و طلاق سخن رفته است.

حكم: حرمت بدعت از مسلمات شريعت مقدس اسلام و ضرورى دين است؛ بلكه بدعت در حوزۀ عقايد گاه موجب كفر و شرك مى‌شود، مانند قول به تجسم ذات خداوند متعال يا حلول او در كسى. (2) روايات بسيارى در نكوهش بدعت وارد شده است. مضمون برخى از آنها اين است كه: «هر بدعتى گمراهى، و فرجام.

هر گمراهى آتش است» (3) «هيچ بدعتى نهاده نشده مگر آنكه در كنار آن سنتى ترك شده است». (4)

كتاب در بر دارنده بدعت از كتاب‌هاى ضاله است، كه هرگونه كسب با آن به فروختن، اجاره يا عاريه دادن و جز آنها، حرام و از بين بردن آن واجب است. (5)

مصاديق: بعضى مصاديق روشن بدعت عبارت است از: اذان دوم يا سوم در روز جمعه (6) گفتن جمله «الصلاة خير من النوم» در اذان صبح (7) خواندن نوافل شبهاى ماه رمضان به جماعت (8) تقدم خطبه‌ها بر نماز در نماز عيد فطر و قربان (9) و نيز بنيان نهادن قياس، استحسان و مصالح مرسله به عنوان ادلۀ استنباط احكام شرعى.

وجوب مبارزه با بدعت: مقابله با بدعت به اظهار علم، بر عالمان دينى، واجب و كتمان علم، جز در موارد تقيه و خوف حرام است. در روايات آمده است: «اگر عالم، به رويارويى با بدعت‌ها برنخيزد و دانش خود را - به منظور روشن كردن افكار عمومى - عرضه نكند، دچار نفرين خداوند مى‌شود». (10)

بيزارى جستن از بدعت‌گذاران و ترك تعظيم آنان و نيز بر حذر داشتن مردم از نزديك شدن و ارتباط با ايشان، واجب است. از رسول خدا (ص) نقل شده است كه «چنانچه پس از من با بدعت‌گذاران برخورد كرديد، از آنان بيزارى بجوييد و آنان را بسيار دشنام دهيد و به