گفت اگر چه هر كشورى بايد متناسب با سنن ملى، فرهنگ و آداب و رسوم خود به بهبود بهره‌ورى بپردازد، اما بهره‌ورى اكنون ديگر فقط يك مسئلۀ ملى و داخلى نيست بلكه يك موضوع جهانى است و در جهان امروز سازمان‌هايى به حيات خود ادامه خواهند داد كه بهره‌ورتر توليد مى‌كنند.

يكى از سياست‌هاى كلى اسلام در توزيع ثروت (بهره‌ورى همگانى) است. دلايل عقلى و نقلى (قرآنى و روايى) مالكيت انسان كه حاكى از گستره عرصه‌هاى بالفعل و بالقوه تحقق آن در سطح وسيع است، با وجود نتايج اختصاصى كه در قلمروى مالكيت‌هاى خصوصى به بار مى‌آورد، نشان از يك ديد عمقى در نگرش به اموال قابل تملك دارد كه از آن، مى‌توان به بعد بهره‌ورى همگانى تعبير كرد.

برخى چون استاد علامه طباطبايى (ره) در تفسير آياتى مانند: (هُوَ اَلَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مٰا فِي اَلْأَرْضِ جَمِيعاً) (1) به استناد كلمه «جميعا» همگانى بودن ثروت‌هاى طبيعى و خدادادى را متذكر شده‌اند.

استاد در اين زمينه مى‌نويسد: «خداوند اموال را در اختيار افراد خاصى قرار نداده است و مفاد آياتى جون آيۀ مذكور آن است كه خداوند اموال طبيعى را براى استفاده همگان آفريده و در اختيار عموم انسان‌ها قرار داده است و اجازه داده است كه از راه‌هاى مشروع كسب و تجارت آنها را به مالكيت خصوصى خود درآورند، اما مشروط بر آنكه با مصالح عمومى سازگار بوده و با مصلحت جامعه در تضاد نباشد و در چنين صورتى بى‌شك مصلحت جامعه بر منافع شخصى افراد مقدم خواهد بود و اين اصل كه يك حقيقت قرآنى است فروع بسيارى را در احكام فقهى به دنبال دارد.» (2) بى‌شك متولى رعايت و حمايت از مصلحت جامعه، دولت است، كه موظف است اين مصلحت عامه را در اجراى فرايض مالى تحقق بخشد. (3)

منابع

1 - بقره / 29؛ 2 - تفسير الميزان 184/4-183؛ 3 - فقه سياسى 35/4-34.

بيت‌المال

بيت‌المال: محل نگهدارى اموال عمومى.

بيت‌المال به مكانى گفته مى‌شود كه اموال عمومى متعلق به همۀ مسلمانان در آن جا فراهم و نگهدارى مى‌شود، تا در مصالح آنان صرف شود. عنوان «بيت‌المال» برخود اموال نيز اطلاق مى‌گردد. در كلمات فقها عنوان ياد شده بر محل نگهدارى اموال متعلق به قشر خاصى از مسلمانان همچون خمس و زكات و نيز بر محل نگهدارى اموال ويژه امام (ع) همچون انفال، اطلاق شده است. از اين عنوان در باب‌هاى زيادى نظير طهارت، صلات، زكات، خمس، حج، جهاد، تفليس، سبق و رمايه، طلاق، لقطه، ارث، قضاء، شهادات، حدود، قصاص و ديات، سخن رفته است. مهم‌ترين محورها و موضوعات مربوط به اين عنوان عبارت است از:

منابع بيت‌المال: منابع بيت‌المال دو نوع است:

1 - منابعى كه در شرع مصارف خاصى براى آن تعيين نشده است؛.

2 - منابعى كه مصارف خاصى براى آن تعيين‌شده است.

منابع نوع اول: اين نوع منابع نيز دو گونه است: