«انه (ص) شن الغاره على بنى المصطلق ليلا» يعنى پيامبر (ص) بر قوم مصطلق شبانه حمله برد و اين حالت بنا به مقتضاى ضرورت بوده است؛

8. كناره‌گيرى از جنگ در اوقات عبادت و نماز هر چند كه جنگ در بحرانى‌ترين حالتش باشد: در سيره جنگى امام على (ع) آمده: كان اذا حصر الحرب يوصى المسلمانان بكلمات فيقول: تعاهدوا الصلوة و حفاظوا عليها و اشكثروا منها و تقربوا بها (8) هنگامى‌كه جنگ شدت مى‌يافت، به يارانش توصيه مى‌كرد كه اوقات نماز را به ياد بياوريد و مراقب آن باشيد و تا مى‌توانيد نماز بگذاريد و با آن تقرب خدا را بجوييد. (9)

منابع

1 - بقره / 194؛ 2 - جواهر الكلام 32/21؛ 3 - نهج‌البلاغه / نامه 14، وسائل‌الشيعه 69/11 و 72؛ 4 و 5 - فروع كافى 334/1 و 335، تهذيب 48/2 و 138/6، وسائل‌الشيعه، 43/11 و 46؛ 6 - سنن بيهقى 80/9-79 به نقل از جواهر الكلام 82/21؛ 7 - جواهر الكلام 82/21؛ 8 - وسائل‌الشيعه 70/11، فروع كافى 239/1؛ 9 - فقه سياسى 158/5-15.

جهاد ابتدايى

جهاد ابتدايى در مقابل جهاد دفاعى به كار مى‌رود و آن عبارت است از پيكار با دشمن با هدف دعوت به اسلام و آزاد كردن مردم از يوغ كفار. جهاد ابتدايى برابر سه گروه واجب است: كفار حربى، كفار ذمى كه شرايط ذمه را نقض كرده‌اند و باغيان. در اين نوع جهاد اصولا فرض حالت درگيرى نظامى و خصومت مسلحانه معتبر و لازم نيست و بدون اين حالات نيز جهاد قابل صدق است. در جهاد ابتدايى اگر جنبه عبادى آن منتفى گردد و عمليات نظامى بدون قصد قربت انجام شود، آثار ديگرى براى فرد و جامعه به بار نخواهد آورد مگر آنكه آثار معنوى چون انتشار اسلام و كسب پيروزى‌هاى سياسى و نظامى و عقيدتى در شمار آثار ناشى از جهاد ملحوظ شود.

عمليات مسلحانه دفاعى گاه با اقدامات خصمانه و حملات نامرئى دشمن كه خود را به‌ظاهر آغازگر جنگ نشان نمى‌دهد، شروع مى‌شود. فقها براى سهولت بحث، اين مورد را به عنوان جهاد ابتدايى نام‌برده اند. در مقابل برخى جهاد ابتدايى را به معناى جهاد بر اساس انگيزه دعوت به اسلام و گسترش تعالى وحى تفسير كرده‌اند.

اهمّ انگيزه‌ها و عوامل جهاد ابتدايى و تهاجمى از اين قرار است:

1. آزاد كردن ملت‌ها و توده‌هاى مردمى كه از شرايط آزاد انديشيدن و آزاد قضاوت كردن و بالاخره انتخاب آزاد كردن، محرومند و موانع و عده ها و دشوارى‌هايى بر اثر سلطه قدرتمندان و دولتمردان در راه درك حقايق و رسيدن به واقعيت بر سر راهشان قرارگرفته است. و نيز به منظور هموار كردن راه حقيقت يابى و نفى تحميل ها و استضعاف هاى فكرى و آماده كردن زمينۀ رشد آگاهى‌ها و شكوفايى انديشه‌ها.

(وَ قٰاتِلُوهُمْ حَتّٰى لاٰ تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ اَلدِّينُ لِلّٰهِ فَإِنِ اِنْتَهَوْا فَلاٰ عُدْوٰانَ إِلاّٰ عَلَى اَلظّٰالِمِينَ‌). (1)

«بجنگيد با دشمنان تا فتنه‌ها ريشه‌كن شود و عقيده آزاد و براى خدا گردد. هرگاه دست از فعاليت‌هاى خصمانه در اين راه كشيدند، ديگر تجاوزى بر آنها روا نيست مگر بر ستمگران»؛