به‌طوركلى جهاد ابتدايى در زمان امام معصوم (ع) صورت مى‌گيرد، مگر اين‌كه شخص جهاد را به صورت نذر، عهد و قسم، تعهد كرده باشد. (9)

اما در جنگ تدافعى (جهاد دفاعى)، گرچه انگيزه و هدف اصلى جهاد در راه خداست، ولى در بيشتر موارد مقاصد مادى از قبيل بيرون راندن دشمن از سرزمين اسلامى و به دست آوردن حقوق از دست رفته و پاسدارى از مال و جان و نگهدارى از حقوق و منافع مادى مشروع نيز مطرح است، اما با اين حال در موارد جنگ ابتدايى، جهاد در شكل توحيدى ناب و فقط براى خدا و تنها به دليل هدف‌هاى معنوى، ارائه‌شده است، حتى آنجا كه به يارى مستضعفان مى‌شتابند، به دنبال هرگونه مقاصد و منافع مادى براى خود نيستند.

اين واقعيت را كه نشانگر ماهيت جهاد ابتدايى اسلام و قداست كامل آن، چه از نظر هدف و چه از نظر كيفيت اجراى آن است، مى‌توان با تأمل در آيات زير به دست آورد:

(اَلَّذِينَ إِنْ مَكَّنّٰاهُمْ فِي اَلْأَرْضِ أَقٰامُوا اَلصَّلاٰةَ وَ آتَوُا اَلزَّكٰاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ اَلْمُنْكَرِ وَ لِلّٰهِ عٰاقِبَةُ اَلْأُمُورِ). (10)

«مجاهدان در راه خدا كسانى هستند كه هرگاه ما آنها را در زمين مستقر كرديم و قدرت بخشيديم، پرستش خدا را بپا مى‌دارند و حق مستمندان را مى‌پردازند. و به عملكرد نيك فراميخوانند و از بديها و شيوه‌هاى زشت بازمى‌دارند و سرانجام كارها از آن خداست».

با اين توصيف هرگز جهاد اسلامى با توسعه‌طلبى، قدرت خواهى، سلطه‌جويى، استعمار و استثمار، جستجوى ثروت، سرزمين‌هاى بيشتر و حكومت جابرانه بر توده‌ها، انسان كه مقصد جنگجويان و سياستمداران است، آلوده نخواهد شد.

(فَلْيُقٰاتِلْ فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ اَلَّذِينَ يَشْرُونَ اَلْحَيٰاةَ اَلدُّنْيٰا بِالْآخِرَةِ‌). (11)

«آنها كه زندگى اين جهان را با زندگى جاودانه آخرت حاضر به مبادله هستند، در راه خدا بجنگند».

بى‌شك چنين كسانى كه حاضر شده‌اند دنيا و جانشان را به جهان معنويت بيكران آخرت از دست بدهند، هرگز با مقاصد پست و آرمان‌هاى توسعه‌طلبانه و طمع كارانه، آلوده نخواهند شد.

(إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ اَلَّذِينَ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتٰابُوا وَ جٰاهَدُوا بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ أُولٰئِكَ هُمُ اَلصّٰادِقُونَ‌). (12)

«مؤمنان واقعى تنها آنهايى هستند كه به خدا و رسول خدا ايمان آورده آنگاه ترديد و شكى به دل راه نداده‌اند، با اموال و جانهايشان در راه خدا جهاد نموده‌اند، اينهايند صادقان بحق».

وقتى مؤمنى كه در راه ايمان به خدا و پيامبرش ترديدى به دل راه نمى‌دهد و آماده مى‌شود اموالش را كه محصول تلاش عمرش است و جانش را در راه ايمانش تقديم كند، چگونه مى‌تواند جهادش با مقاصد پست بشرى، رنگ غير خدايى به خود بگيرد؟

(إِنَّ اَللّٰهَ اِشْتَرىٰ مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوٰالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ اَلْجَنَّةَ يُقٰاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا فِي اَلتَّوْرٰاةِ وَ اَلْإِنْجِيلِ وَ اَلْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اَللّٰهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ اَلَّذِي بٰايَعْتُمْ بِهِ وَ ذٰلِكَ هُوَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِيمُ ^ اَلتّٰائِبُونَ اَلْعٰابِدُونَ اَلْحٰامِدُونَ اَلسّٰائِحُونَ اَلرّٰاكِعُونَ اَلسّٰاجِدُونَ اَلْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَلنّٰاهُونَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ وَ اَلْحٰافِظُونَ لِحُدُودِ