[ا]

ائمه

ائمه جمع امام و امام در اطلاقات فقها در دو مفهوم عام و خاص به كار رفته است.

مفهوم عام:امام در مفهوم عام، عبارت است از حاكم و ولى مسلمانان، امام جماعت و امام جمعه؛

مفهوم خاص:امام در مفهوم خاص نزد اماميه بر دوازده نفس مقدس و پاك اطلاق مى‌شود كه از جانب خداوند متعال داراى منصب والاى امامت و ولايت اند.

امام به اين معنا، داراى ولايت مطلق و معصوم از گناه و هرگونه لغزش، اشتباه و فراموشى است و نيز حجت خدا بر خلق و خليفۀ او در زمين است. (1)

امام به مفهوم نخست يا به صورت اضافه به كار مى‌رود - مانند امام جماعت و امام مسلمانان - و يا با قرينه، و چنانچه بدون اضافه و قرينه به كار رود، مراد، معناى خاص آن مى‌باشد و از آن به «امام عادل» يا «امام عدل» و يا «امام المسلمين» نيز تعبير شده است. (2)

از اين عنوان در باب‌هاى بسيارى همچون طهارت، صلات، زكات، خمس، انفال، حج، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر، نكاح، اطعمه و اشربه، احياى موات، ارث، قضا، حدود، قصاص و ديات، از جهات مختلف سخن رفته است.

احكام صادره از ائمه (ع) خواه مفاد قول آنان باشد يا مستفاد از فعل يا تقرير ايشان، به ضرورت مذهب شيعه و اتفاق همۀ فقها حجت است. (3)

اعتقاد به امامت و ولايت ائمه (ع) و شناخت امام زمان (ع) و نيز پيروى از ايشان و اطاعت از دستورهايشان و برائت از دشمنانشان بر همۀ مكلفان واجب است (4) از شرايط مرجع تقليد، امام جماعت و نيز صحت عبادت و غير آن، اعتقاد به امامت امامان (ع) است دوست داشتن ائمه (ع) و نيز دوستانشان واجب و ركن ايمان است. (5)

دشمنى و كينه نسبت به ائمه (ع) كه از آن به «نصب» تعبير شده، حرام بلكه موجب كفر و نجاست فرد ناصبى است (6) ادعاى الوهيت و خدايى ائمه (ع) و يا اعتقاد به استقلال يا شراكت آنان با خداوند در آفريدن و روزى دادن، حرام، بلكه موجب كفر است. (7)

پذيرفتن سخن امامان (ع) در آنچه خبر مى‌دهند بدون بينه واجب است و سوگند دادن آنان نيز جايز نيست. (8)

ائمه (ع) همانند پيامبر (ص) داراى ولايت مطلقه و ولايت بر نفوس، اموال و ساير شؤون شخصى افراد هستند.

بخشى از مسئوليت‌ها و احكام به عنوان امامان (ع) مطرح‌شده كه به‌طور اجمال براى فقهاى واجد شرايط در زمان غيبت نيز ثابت است، اين شؤون عبارتند از:

1 - اقامۀ نماز جمعه، عيدين و ميت:

وجوب عينى نماز جمعه (9) و نماز عيد فطر و قربان (10) قربان مشروط به حضور امام است. (11) امام در صورت حضور بر سر جنازه، در اقامۀ نماز بر ميت از همه اولى است؛ (12)

2 - گرفتن زكات: در زمان حكومت امام توزيع زكات ميان مستحقان توسط مالك بدون اذن امام بنابر قول تعدادى از فقها جائز نيست. (13)

اگر امام زكات مال كسى را بخواهد، پرداخت آن واجب است. (14) بر امام واجب است هر سال افرادى را