جهاد به صفت كبير به معناى كمّى نيست و مفهوم آن بزرگى به لحاظ كيفيت و شكوه و عظمت آن است و جهاد بزرگ به معناى كيفى جز از طريق پايمردى و سخت‌كوشى امكان‌پذير نيست. (3)

منابع

1 - فرقان / 52؛ 2 - جهاد اكبر يا مبارزه با نفس / 8؛ 2 - فقه سياسى 50/6.

جهاد (و احياى ارزش‌هاى اسلامى)

يكى از رسالت‌هاى اصلى جهاد، احياى ارزش‌هاى فراموش‌شده اسلامى در جوامع انسانى است. در نامه‌اى امام باقر (ع) به يكى از سران بنى‌اميه، از تضييع امر جهاد توسط خلفاى بنى‌اميه سخن مى‌گويد و آنگاه به برترى جهاد نسبت به اعمال ديگر اشاره مى‌كند و سپس به فوايد و نتايج ارزشمند جهاد مى‌پردازد و مى‌نويسد:

«و به يدافع عن الدين و به اشترى الله من المؤمنين انفسهم و اموالهم بالجنة بيعا مفلحا منجحا اشترط عليهم فيه حفظ الحدود و اول ذلك الدعا الى طاعة الله من طاعة العباد و الى عبادة الله من عبادة العباد و الى ولاية الله من ولاية العباد». (1)

«خداوند با جهاد، دفاع از حريم دين را ميسر مى‌سازد و با آن جان‌ها و اموال را در مقابل جنت نعيم الهى مى‌خرد، معامله‌اى سعادتمند و پيروزمند مشروط بر آنكه حدود و ضوابط را از فرمانبردارى نسبت به مخلوق به فرمانبردارى در برابر خدا بخوانند و به جاى پرستش كسانى‌كه خود بندۀ خدايند، به پرستش خدا دعوت كنند و آنها از گردن نهادن به ولايت انسان‌هايى كه خود در ولايت ديگرى هستند به ولايت خدا فرا خوانند».

در اين نامه امام (ع) به يكى از بارزترين ارزش‌هاى اسلامى كه توسط جهاد احيا مى‌شود اشاره شده كه سرلوحۀ همۀ ارزش‌ها و احياكنندۀ همه فضيلت‌ها است و آن، نفى اطاعت و پرستش و قبول ولايت انسانى ديگر به جاى اطاعت و پرستش و قبول ولايت خداست كه مفاد كلمۀ توحيد و اساسى شريعت و عصاره مكتب و ركن اصلى اسلام است.

مفاد اين حديث، مبناى سخن تاريخى فرمانده سپاه اسلام در جنگ قادسيه در پاسخ به حاميان تاج و تخت شاهنشاهى ايران است كه چون از انگيزه و هدف سپاه اسلام جويا شدند، سعد وقّاص پيام داد، آمده‌ايم تا شما را از اطاعت و پرستش و ولايت كسيكه خود يك بنده است، برهانيم و به اطاعت و پرستش و ولايت خدايتان فرا بخوانيم.

رهاسازى از يوغ اسارت و بردگى انسان‌هايى كه در دام بندگى انسانى چون خود گرفتار شده‌اند و گسستن قيد و بندهايى كه از اين اسارت دامنگير جوامع بشرى شده است، همانطوركه اصيل‌ترين هدف بعثت انبيا و اصولى ترين عنصر دعوت پيامبران الهى محسوب مى‌شود، در جهاد نيز مهم‌ترين ارزشى تلقى مى‌شود كه رزمندگان مجاهد در صدد تحقق بخشيدن به آن هستند.

گرايش جامعه اسلامى به فرهنگ جهاد نه‌تنها احياگر اين ارزش بزرگ توحيدى است، بلكه بسيارى از ارزش‌هاى والاى ديگر اسلام نيز به مقتضاى ماهيت فرهنگ جامع ارزشى جهاد تحقق مى‌پذيرد كه هر چند كوتاه و مختصر به آنها اشاره مى‌شود:

1. رهاسازى انسان‌هاى در بند و اسارت و احياى فرهنگ ارزشى توسعۀ آزادى ملت‌ها و تحقق فلسفۀ