ستمگر باشد، واجب است آن را بپذيرد و قصدش پذيرش ولايت از جانب پيشواى عادل باشد، هر چند به ظاهر آن را از حاكم جور پذيرفته است. (42)

هرگاه قاضى به اشتباه، خلاف حق حكم كند، هر زمان كه به اشتباه خود پى ببرد، بر او واجب است، حكم پيشين را نقض و بر اساس حق حكم كند. (43 و 44)

منابع

1 - لسان العرب / واژه «حقق»؛ 2 - نظريه العقد / 32؛ 3 - حاشيه المكاسب (يزدى) 55/1؛ بلغه الفقيه 13/1-14؛ كتاب البيع (اراكى) 10/1؛ مهذب الاحكام 387/3؛ 4 - حاشيه كتاب المكاسب (همدانى) / 451-452؛ بلغه الفقيه 13/1-14؛ نهايه المقال / 3؛ المكاسب و البيع (نايينى) 92/1؛ جامع المدارك 348/3؛ 5 - مصباح الفقاهه 1 / 143-144؛ 6 - كتاب البيع (امام خمينى) 39/1؛ 7 - حاشيه المكاسب (آخوند) / 4؛ 8 - كتاب البيع (امام خمينى) 40/1-45؛ 9 - حاشيه كتاب المكاسب (اصفهانى) 44/1؛ 10 - مبانى العروه (نكاح) 387/2-384؛ 11 - الرسائل الفشاركيه / 446؛ المكاسب و البيع (نائينى) 92/1؛ منيه الطالب 50/3-51؛ نهج‌البلاغه / 8؛ نظريه العقد / 34؛ مصباح الفقاهه 39/2؛ نظره فى الحقوق / 140-142؛ ارشاد الطالب 73/4؛ الفقه القانون / 356-357؛ تفصيل الشريعه (الطلاق - المواريث) / 217؛ 12 - حاشيه كتاب المكاسب (اصفهانى) 51/1-52؛ 13 - كتاب البيع (امام خمينى) 1 / 46-45؛ 14 - همان / 47؛ 15 - حاشيه كتاب المكاسب (همدانى) / 451-452؛ 16 - حاشيه مكاسب / 9؛ 17 و 18 - همان / 11؛ 19 - مكاسب، البيع؛ 20 - حاشيه مكاسب / 12-5؛ 21 - فقه سياسى 121/7-12.220 - بلغه الفقيه 1 / 17؛ منيه الطالب 109/1-106؛ مهذب الاحكام 3 / 388-389؛ 23 - بلغه الفقيه 50/1-51؛ 24 - كتاب المكاسب 9/3-8؛ منهاج‌الصالحين (خويى) 23/2؛ مهذب الاحكام 7/17؛ 25 - مبانى تحرير الوسيله 619/1-620؛ 26 - مهذب الاحكام 165/11؛ التحفه السنيه / 17؛ 27 - القواعد و الفوائد 43/2؛ 28 - العروه الوثقى (تكمله) 3 / 205؛ مهذب الاحكام 118/27-119؛ 29 - مهذب الاحكام 68/27-69؛ 30 - اسس الحدود و التعزيرات / 162-164؛ 31 - جواهر الكلام 191/41-190؛ 32 - همان / 104-106؛ مستند الشيعه 269/18؛ كتاب الشهادات (گلپايگانى) / 231-214؛ 33 - شرائع الاسلام 927/4؛ جواهر الكلام 218/41-219؛ 34 - معتمد العروه 1 / 114-116؛ 35 - مستمسك العروه 100/10؛ كتاب الحج (شاهرودى) 117/1-118؛ مهذب الاحكام 68/12؛ اسس الحدود و التعزيرات / 140؛ 36 - مسالك الافهام 14 / 260-245؛ كفايه الاحكام 773/2-767؛ جواهر الكلام 41 / 154-178؛ 37 - الكافى (كلينى) 16/2 و 35/5؛ 38 - الانتصار / 76؛ 39 - مرآة العقول 29/1 و 216/8؛ 40 - مهذب الاحكام 71/16 و 94-93؛ 41 - جواهر الكلام 203/17؛ العروه الوثقى 695/3؛ 42 - كشف اللئام 13/10؛ 43 - الوسيله / 209؛ 44 - فرهنگ فقه 317/3؛ فقه سياسى 121/7-120.

حق آزادى

اين اصطلاح معادل واژۀ ليبرته در زبان فرانسه و ريشۀ لاتين آن Libertas است كه به مفهوم فقدان جبر و دورى از قيد و بند است. آزادى، وضع، حال و رفتارى است كه در آن شرايط و روابط جبرى و سنگينى قدرت محسوس نباشد و بازدارنده حركت ذاتى و طبيعى آدمى