از نكات جالب‌توجه در منزلت علم در ديدگاه اسلام آن است كه اهتمام به نياز انسان و جامعه به علم به گونه‌اى ديده شده است كه اسلام، علم را از حالت يك كالا براى مبادلات تجارى و انتفاعى به صورت مادى خارج كرده و آن را در حد مشتركات عمومى قرار داده و تعليم را رايگان اعلام كرده است و از ارتزاق به دين و علم به دليل نياز ضرورى عمومى مردم به آن دو نهى كرده است. و تجارت به علم يكى از علايم سوءاستفاده از علم خوانده شده است و در برخى روايات به درآمد حاصل از تعليم عنوان رشوه اطلاق گرديده است. (3) قانون اساسى به نحو ويژه به مسئلۀ آموزش توجه كرده، تأمين آموزش رايگان را براى همه در تمام سطوح و تسهيل و تعميم آموزش عالى را در حد امكان از وظايف دولت برشمرده است و ايجاد امكانات عادلانه براى همه در تمام زمينه‌هاى مادى و معنوى را متعهد شده است. (4)

منابع

1 - حقوق بشر و آزادى‌هاى سياسى / 502-501؛ 2 - بحارالانوار 175/77 و 2/2؛ 3 - بحارالانوار 78/2 و 62، كافى 46/1 و 35، معانى الاخبار / 175، من لا يحضره الفقيه 3 / 95؛ 4 - فقه سياسى 318/7-316.

حق آموزش و پرورش

تعليم و تربيت از اهداف عاليه انبياء (وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ اَلْكِتٰابَ وَ اَلْحِكْمَةَ‌) (1) و ضرورتى اجتناب‌ناپذير در رشد و تعالى انسان و امرى واجب در اسلام و از موجبات برترى انسان از ديدگاه قرآن است (قل هل يستوى الذين يعلمون و الذين لا يعلمون). (2)

علم از ديدگاه اسلام پايگاه معرفت خدا و اساس ايمان است:

(وَ لِيَعْلَمَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ أَنَّهُ اَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ‌) (3) گزينش ها در اسلام بر اساس ميزان برخوردارى از تعليم و تربيت است:

(قٰالَ إِنَّ اَللّٰهَ اِصْطَفٰاهُ عَلَيْكُمْ وَ زٰادَهُ بَسْطَةً فِي اَلْعِلْمِ وَ اَلْجِسْمِ‌) (4) فقدان تعليم و تربيت علامت دل مردگى (وَ طَبَعَ اَللّٰهُ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاٰ يَعْلَمُونَ‌) (5) و كوردلى (لان العلم نور الابصار من العلمى) (6) و بى‌خردى (وَ مٰا يَعْقِلُهٰا إِلاَّ اَلْعٰالِمُونَ‌) (7) و نفاق (وَ لٰكِنَّ اَلْمُنٰافِقِينَ لاٰ يَعْلَمُونَ‌) (8) و موجب انحطاط و رجعت (فاذا كتم العالم علمه...

و استكبر الجاهل عن طلب العلم رجعت ادنيا على تراشها قهقرى) (9) و مايۀ خوارى و خفت است (اذا ارذل الله عبدا خظر عليه العلم) (1) و در نهايت ارزش هر انسانى به ميزان علم اوست (اكثر الناس قيمه اكثر هم علمأ و اقل الناس قيمه اقلهم علما) (11) رسول خدا (ص) مى‌فرمود: لست احب انارى الشاب منكم الاغاديا فى حالين اما عالما او متعاما. (12)

امام صادق (ع) مى‌فرمود: لو علم الناس ما فى العلم لطبوه و لو بسفك المهج و خوض اللجج. (13)

پيامبران براى هدايت مردم و رهايى افراد بشر از جهل و ظلمت برگزيده شده‌اند. قرآن مجيد، در آيات متعدّد، تعليم و تربيت را، اساس بعثت پيامبر اسلام قرار