منابع

1 - تحف‌العقول / 154 و بحارالانوار 23/75؛ 2 - نهج البلاغه / خ 108؛ 3 - وسائل الشيعه 220/2؛ 4 - همان؛ 5 - فقه سياسى 314/7-311.

سلب

«سلب» عبارت از اموال خصوصى آحاد نيروهاى دشمن است كه اغلب با خود به همراه دارند و در جبهه مورد استفاده شخصى قرار مى‌دهند.

درگذشته اين نوع اموال شخصى شامل سلاح‌ها و مركب و بسيارى از اشياى بهادار بود كه امروز معمولا توسط دولت‌ها در اختيار نيروهاى رزمنده قرار مى‌گيرد.

بر اساس روايت نبوى (ص) معروف: «من قتل قتيلا فله سلبه» (1) اموال شخصى رزمنده كشته شده به رزمنده مسلمانى كه وى را به قتل رسانده، اختصاص مى‌يابد.

اما بسيارى از فقها جداسازى «سلب» از حكم غنايم جنگى را به صورت «جعل» منحصر كرده‌اند، به اين معنا كه هرگاه چنين قرارى از طرف مسئولان و فرماندهان جهاد اعلام شود، «سلب» به قاتل اختصاص خواهد يافت. (2)

مفهوم اين نظريه آن است كه حكم «سلب» در واقع از مصاديق «جعائل» محسوب خواهد شد.

اينان روايت نبوى فوق الذكر را به معناى ابلاغ اين قرار و نوعى «جعل» از طرف پيامبر اكرم (ص) در غزوه خندق به شمار آورده‌اند.

در هر حال انچه از سيره نظامى اميرالمؤمنين على (ع) نقل‌شده، چنين است كه امام (ع) هرگز از حق «سلب» استفاده نكرد و هيچ‌گاه در ميادين جنگ اموال شخصى كسانى كه از نيروهاى دشمن توسط وى به قتل مى‌رسيدند، به تصرف شخصى خود در نياورد. (3 و 4)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع

1 - سنن بيهقى 307/6 و 308؛ 2 - جواهر الكلام 21 / 186؛ 3 - مستدرك الوسيله، باب 61 از ابواب جهاد به نقل از جواهر الكلام 191/21؛ 4 - فقه سياسى 6 / 276-275.

سلطان

سلطان به معناى مصدرى مترادف با حاكميت و به مفهوم اعمال قدرت سياسى است و سلطان در معناى كسيكه عهده‌دار حاكميت و اعمال كننده قدرت سياسى است نيز، گفته مى‌شود و به هر دو معنى در نصوص اسلامى وارد شده است:

الف -(وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسى بِآياتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِينٍ‌)(1) در خطبۀ 129 نهج البلاغه، امام (ع) در زمينۀ بيان علت مقاومت در برابر مخالفان مى‌گويد، اللهم انك تعلم انه لم يكن الذى كان منا منافسه فى سلطان.

خدايا تو مى‌دانى كه آنچه كه از ما در زمينۀ حكومت رخ داده است به دليل رقابت و اختلاف براى به دست گرفتن قدرت نبوده است.

در مورد ديگر (نامۀ 36) در پاسخ برادرش عقيل كه در زمينۀ جنگ پرسش كرده بود، مى‌گويد: سلبونى سلطان ابن امى. آنها كه قدرت و حاكميت پيامبر را از من گرفتند؛

ب - در نامۀ 31 نهج البلاغه، سلطان به معناى حكمران آمده است: اذا تغيير السلطان تغيير الزمان.

هنگامى‌كه حكمران تغيير حالت مى‌دهد، شرايط و زمان نيز دگرگون مى‌شود.

و در جاى ديگر از على (ع) آمده: السلطان وزعه الله فى ارضه (2) حكمران پاسدار شريعت خدا در سرزمين خداست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع

1 - غافر / 23؛ 2 - باب حكم نهج البلاغه / 232؛ 3 - فقه