سيستم هدايت

امروزه در مباحث مربوط به حقوق اساسى و تنظيم روابط قواى حاكم، از قوه چهارمى به عنوان قوه تعديامانده و ناظر ياد مى‌شود كه اين موضوع در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران براى كنترل قدرت و تعديل اعمال حاكميت از راه قواى سه‌گانه، از راه‌حل خاصى استفاده شده، كه مى‌توان آن را سيستم هدايت ناميد كه براساس اين تكنيك حقوقى قواى سه‌گانه ضمن حفظ استقلال خود به سه صورت كنترل و هدايت مى‌شوند:

1. كنترل و هدايت درونى توسط صفاتى كه در مسئولان و كارگزاران سه قوه منظور شده است؛

2. كنترل و هدايت بيرونى توسط نظارت عمومى؛

3. هدايت توسط نظارت نهاد برتر رهبرى.

كه بند سوم دليل پذيرش سياست هدايت است.

منابع

درآمدى برفقه سياسى / 362؛ فقه سياسى 120/1.

السيف باطل

نظريه‌اى در فقه اهل سنت كه بر اساس آن هر نوع قيام و شورش و اسلحه كشيدن بر عليه حكومت وقت ممنوع و غير مجاز است. السيف باطل (1) نظريۀ غالبى را در انديشۀ اهل سنت به وجود آورد كه آنان را به تن دادن به خلافت خلفاى متجاهر به ظلم و متظاهر به فساد بنى اميه كشانيد بر اساس اين شعار، قيام و هر نوع شورش براى عزل خليفه و سلطان اعظم و يا بر عليه والى دست‌نشانده سلطان، محكوم بوده و فسق و ظلم آنها، مجوزى براى اقدام به بر كنارى آنها نيست. ابن تيميه با استناد به مفاد رواياتى كه اهل سنت نقل كرده‌اند، اطاعت از والى را حق مشروع والى به شمار مى‌آورد و مى‌گويد: طبق حديث نبوى مردم در هر حال موظفند حتى در صورت ظالم و فاسق بودن امير، حق اطاعت از وى را به او روا دارند. (2 و 3)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع

1 - الفصل فى الملل و الاهواء 171/4؛ 2 - منهاج السنه 87/2؛ 3 - فقه سياسى 160/7.

[«ش»]

شتابزدگى

يكى از آفت‌هاى مديريت و طبعا نظام ادارى، شتابزدگى در اتخاذ تصميمات و اجراى آنهاست. نظام ادارى، توانى است كه همۀ انسان‌ها آن را دارند، ولى وقتى تناسب مسئوليت با توانايى از نظر تعهد و علم بهم خورد، ناگزير زمينۀ رشد آفت‌هاى نظام ادارى فراهم مى‌شود كه از اهم آفات نظام ادارى شتابزدگى، است. قرآن انسان را بالطبع، عجول و شتاب‌زده معرفى كرده است(وَ كانَ اَلْإِنْسانُ عَجُولاً)(1) ولى به عنوان يك خصلت نكوهيده و خطرناك در مديريت خطر شتابزدگى بيش از ميزان خطرى است كه انسان در كارهاى فردى و عادى خود با شتابزدگى به استقبال آن مى‌شتابد. (2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع

1 - اسرا / 11؛ 2 - فقه سياسى 502/7.

شخصيت حقوقى دولت

دولت يك شخصيت حقوقى از نوع حقوق عمومى است كه براساس قانون اساسى تكاليف و اختياراتى در زمينه مسائل عمومى دارد و اعمال دولت در انجام تكاليف و اعمال اختيارات مستلزم يك سلسله تعهدات و مسئوليت‌هايى است كه مانند اشخاص حقيقى و حقوقى ديگر داراى مسئوليت است و دولت مانند شخص حقيقى ملزم به اجراء تعهد و التزام به آثار وظايف و اختيارات خود است.