فقهاى غيرمنصوب از طرف دولت فقيه، تصدى امر قضاوت بدون رضايت شخصى طرفين دعوا جايز نباشد، اشاره‌اى نكرده و به احتمال كارآيى قاضى تحكيم در دوران غيبت توجهى نكرده است.

شهيد ثانى در توجيه وجوب كفايى تصدى قضاوت براى فقها كه نظريه‌اى مخالف با ديدگاه محقق حلى در شرايع است، دلايلى را ذكر مى‌كند كه عموما قابل توسعه بر ساير امور حكومتى است و اصولا مى‌تواند خود دلايلى بر وجوب تشكيل دولت و برپايى حكومت تمام عيار باشد.

دلايل وى بر وجوب كفايى تصدى قضاوت به قرار زير است.

الف - نظم بخشيدن به جامعۀ انسانى ايجاب مى‌كند كه قضاوت انجام شود، زيرا بدون برپايى نظام قضايى نظام مدنى تحقق نميپذيرد، ب - ظلم و تعدى به حقوق ديگران از تمايلات نفسانى انسان‌هاست و براى جلوگيرى از آن گريزى از دستگاه قضايى كه حق مظلوم را از ظالم بستاند، نيست؛

ج - تصدى امور قضايى از مصاديق بارز فريضه امر به معروف و نهى از منكر است و مشروط به اذن شرعى بودن آن نيز با نيابت عامه فقها تأمين است. (26)

شهيد ثانى در مقام توجيه عمل و فتواى كسانى كه از آلوده شدن به كار قضاوت امتناع مى‌ورزيده‌اند مى‌نويسد: (27) اولا: عمل و فتواى آنان براى ما حجّت نيست و با وجود ادلۀ شرعى، ترسى از مخالفت با آنان نداريم؛

ثانيا: رواياتى كه در مقام تحذير و عاقبت امر كسانى كه به قضاوت گرفتار شده‌اند وارد شده، كلا براى بيان خطير بودن امر قضاوت و به منظور اعمال دقت و تقوى در امر قضاوت مى‌باشد، چنانكه مقام افتاء و همه امورى كه به مصالح عمومى ارتباط دارد، چنين است؛

ثالثا: فقهاى شيعه درگذشته غالبا از تصدى قضاوت محروم بوده‌اند و نمى‌توانستند برطبق فقه شيعه، قضاوت نمايند و شرايط تقليد در دولت‌هايى كه بر مذهب اهل سنت بوده‌اند مشكلات فراوانى براى آنان به وجود مى‌آورد كه هر نوع امكان تصدى قضاوت را از آنان سلب مى‌كرد.

در پايان بررسى نظريات سياسى شهيد ثانى اين نكته را نيز بايد يادآور شويم كه برخى از فقهاى متأخر مانند صاحب جواهر از آراى شهيد ثانى در مسالك در مسئلۀ ولايت فقيه چنين استنباط كرده‌اند كه وى به جاى ولايت به وكالت فقها از جانب معصومين (ع) اعتقاد داشته است. (28 و 29)

منابع

1 - روضات الجنات 382/4؛ 2 - اعيان الشيعه 145/7؛ 3 - اعيان الشيعه 145/7 و روضات الجنات 365/4؛ 4 - زمر / 17 و 18؛ 5 - اعيان الشيعه 148/7-145؛ 7 - اعيان الشيعه 143/7؛ روضات الجنات 381/4 و 383؛ 7 و 8 - روضات الجنات 374/4 و 383؛ 15-9 - مسالك الافهام 1 / 62-61، 69، 161 و 250؛ 27-16 - مسالك الافهام 20/2، 250 و 416؛ 28 - جواهر الكلام 48/40؛ 29 - فقه سياسى 150/8-138.

شيخ انصارى

شيخ مرتضى انصارى روز هجدهم ذى‌الحجه - عيد غدير - سال 1214 ه‌ - ق. در محله مشايخ انصارى دزفول تولد يافته است. نام پدر او شيخ محمد امين از فضلاى خاندان انصارى دزفول بوده است. وى سه پسر داشته كه به ترتيب سن: مرتضى و منصور و محمد صادق نام داشته‌اند و هر كدام از برادر بزرگ‌تر خود، ده سال كوچك‌تر بوده‌اند. مادر شيخ انصارى بانويى درس