لزوم وفاء به عهد بوده (24) و در روابط بين‌الملل نيز مشروعيت خواهد يافت. به عبارت روشن‌تر در تمامى مواردى كه معاهدۀ با دولت‌هاى غيرمسلمان فاقد شرايط عقود معين چون ذمه، استيمان، مهادنه و موادعه است، مى‌توان از معاهده صلح استفاده كرد و براساس آن، بر يك سلسله امور بين‌الملل تسالم و توافق كرد. (2)

منابع

1 - اسلام و حقوق ملل (عميد زنجانى) / 86؛ 2 - العقيده والشريعه / 27؛ 3 - به جنگ، صلح در اسلام / 82 4 - بقره / 191؛ 5 - توبه / 36؛ 6 - آثار الحرب فى الاسلام / 87؛ 7 - صحيح بخارى 63/4؛ 8 - مغنى المحتاج 210/4؛ 9 - يونس / 99؛ 10 - بقره / 256، 11 - به آثار الحرب فى الاسلام / 95؛ 12 - توبه / 29؛ 13 - حقوق اقليت‌ها (عميد زنجانى) / 99؛ 14 - منية الطالب / 34؛ 15 و 16 - جواهر الكلام 211/26؛ 17 - نساء / 128؛ 18 - انفال / 1؛ 19 - حجرات / 10؛ 20 - حجرات / 9؛ 21 و 22 - جواهر الكلام 210/26؛ 23 - مائده / 1؛ 24 - جواهر الكلام 232/26؛ 25 - فقه سياسى 350/3-347، 355، 361-357 و 496-493.

صلح (در متون دينى)

قرآن و سنّت در زمينۀ صلح، دستورات بسيار صريح و متعددى دارند كه برخى از آنها عبارتند از:

1.(وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَى اَللّهِ‌).(1) (اگر كفار و دشمنان به صلح و همزيستى روى آوردند تو نيز بى درنگ آن را با آغوش باز بپذير و توكل بر خدا كن)؛

2.(يا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا اُدْخُلُوا فِي اَلسِّلْمِ كَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ اَلشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ‌).(2) (هان اى گرويدگان به آيين اسلام همگان در آيين صلح و همزيستى داخل شويد و گام‌هاى شيطانى را دنبال نكنيد، شيطان بى‌شك دشمن آشكار شماست)؛

3.(فَإِنِ اِعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقاتِلُوكُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَيْكُمُ اَلسَّلَمَ فَما جَعَلَ اَللّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلاً).(3) (اگر كفار از شما دورى گزيدند و از جنگ با شما خوددارى كردند و از در صلح و آشتى وارد شدند، هرگز خداوند براى شما راه تسلط و آزادى بر آنان را مشروع و مجاز ننموده است)؛

4. پيامبر اكرم (ص) در سفارشات خود نسبت به مسلمانانى كه براى دعوت، مدينه را ترك مى‌گفتند مى‌فرمود: با مردم انس بگيريد و با آنان مدارا كنيد و آنان را به راه بياوريد، تا وقتى‌كه دعوت خود را به پايان نرسانيده‌ايد نسبت به آنها خشونت و تغييرى نشان ندهيد در روى زمين هيچ خانواده‌اى وجود ندارد مگو آنكه در نظر من اسلام آوردن آنها بهتر اسست از اينكه با آنها جنگ كنيد؛

5. على (ع) در منشورى كه به نام مالك اشتر صادر فرمود توصيه كرد: با مردم مدارا كن آنها يا برادران تو در دين هستند و يا نظير تو در انسانيت هستند؛

6. پيامبر اسلام (ص) به سپاهيان مى‌فرمود: برويد به نام خدا با كمك خدا در راه خدا و بر روش فرستاده خدا، خيانت و مكر نكنيد، اعضاى بدن كسى را نبريد، پيران از كار افتاده و زنان و كودكان را نكشيد، درختى را جز در صورت ناچارى قطع نكنيد، هر يك از شما خواه پست‌ترين افراد باشد، خواه شريف‌ترين، چنانچه به كسى پناه داد آن كس مصونيت دارد تا سخن حق را بشنود اگر پيرو شما گردند، برادر شما خواهند بود و گرنه حتما او را به پناهگاه خود برسانيد؛

7. همبستگى در ميان جوامع اسلامى بايد آن چنان باشد كه مسلمانان به سوى ديگران دست نياز نگشايند. (4 و 5)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع