التمدن الاسلامى (جرجى زيدان) 70/2؛ 5 - فقه سياسى 619/7-618.

ضعف‌هاى دموكراسى← دمو كراسى

ضمانت اجرا

ضمانت اجرا(Sanction)در فقه سياسى به معناى تعهد هر انسان مومن و مكلف به انجام تكاليف الهى است كه مبناى الزام‌آور بودن قواعد حقوقى نيز، حاكميت اراده تشريعى خداوند است وتعهد فرد وجامعه نسبت به تكاليف الهى درمقام اذعان و عمل، از ايمان آنها به حاكميت الهى ناشى مى‌شود. به اين ترتيب همۀ رشته‌هاى فقه سياسى حتى حقوق سياسى وحقوق بين‌الملل از ضمانت اجراء برخوردار است.

ضمانت اجرا وسيلۀ جلوگيرى از تجاوز به حق و اجبار به رعايت آن است. ضمانت اجراى حق را به دو دستۀ اصلى مى‌توان تقسيم كرد: 1 - پيشگيرى از تجاوز به حق؛ 2 - اجبار مديون به اجراى حق و جبران خسارت صاحب حق. (1)

داشتن ضمانت اجرا، از خصوصيت‌هاى حقوق است و قاعده‌اى را كه اجراى آن از طرف دولت تضمين نشده است نبايد در شمار قواعد حقوقى بار آورد چون اگر اشخاص در اجراى فرمان‌هاى حقوق آزاد باشند و در برابر تجاوز خود هيچ مكافاتى نبينند، نميتوان ادعا كرد كه نظمى در جامعه وجود دارد. براى استقرار عدالت و تنظيم روابط اجتماعى، ناچار بايد مردم در برابر هم حقوق و تكاليفى داشته باشند، تا هرگاه حقى مورد تجاوز يا انكار واقع شود، دولت آن را اجرا كند. پس داشتن ضمانت اجرا يكى از لوازم و خصوصيات حقوق است و همين صفت، قاعده حقوقى را از ساير قواعد اجتماعى مانند اخلاق و مذهب جدا و ممتاز مى‌كند. (2)

ضمانت اجرا به صورت لذائذ و آلامى است كه به پاداش اعمال نيك و توبيخ و تنبيه اعمال و يا نيات بد، به كسى اختصاص پيدا مى‌كند. ضمانت اجرا ناشى از مسئوليت است. (3) ضمانت اجرا چند نوع است: 1 - ضمانت اجراى طبيعى و آن عبارت از سنواتى است كه طبيعتا نصيب انسان مى‌شود براى مثال بيمارى سزاى عدم اعتدال است؛ 2 - ضمانت اجراى قانونى و آن عبارت از پاداش و عقابى است كه بر اساس قانون به انسان مى‌رسد مثل مجازاتى كه در دادگاه تعيين مى‌شود؛

3 - ضمانت اجراى اجتماعى كه عبارت است از مدح و ذم مردم در مورد كارى كه كسى انجام داده است و يا شنيدن تشويق‌ها و سرزنش‌هايى از مردم؛ 4 - ضمانت اجراى وجدانى يا پاداش درونى كه عبارت است از حالت رضامندى و خرسندى يا پشيمانى و ملامت خويشتن به موجب انجام كارى؛ 5 - ضمانت اجراى اخروى و آن عبارت از ثواب و عقابى است كه خداوند براى بندگانش در سراى ديگر تدارك ديده است. (4 و)

منابع

1 - مقدمه علم حقوق كاتوزيان / 344؛ 2 - كليات حقوق، نظريه عمومى / 152-151؛ 3 - فلسفه اخلاق / 34؛ 4 - فرهنگ فلسفى / 281؛ 5 - درآمدى بر فقه سياسى / 49.

[«ط»]

طاغوت

طاغوت در فرهنگ سياسى قرآن به معناى متجاوز و خدايان و فرمانروايان دروغين آمده است.

مفهوم «طاغوت» از عناوين مهم فقه سياسى در بحث حكومت جور به شمار مى‌رود. در منابع اسلامى (قرآن و سنت) از اطاعت اهل معاصى نهى شده و اطاعت آنها، عبارت طاغوت تلقى شده است.

طاغوت بر معانى متعددى اطلاق مى‌شود كه از جملۀ انها «رؤساى ضلال» است. حاكمى كه منصوب از جانب