منابع

عوائد الايام (نراقى) / 185؛ وسائل الشيعه 161/12 و 6 / 174؛ مكاسب محرمه (امام خمينى «ره») 279/2؛ فقه سياسى 57/2-5.

عوامل تعارض در روايات

وجود اختلاف در ميان احاديث فقهى و تعارض آنها موجب گرديده كه اصوليين پيش از آن كه به راه‌حل‌هاى تعارض بپردازند به تحقيق درباره علل و عوامل بروز تعارض بين روايات فقهى همت گمارند.

برخى از علماى اهل سنت وجود تعارض در روايات را دليل بر اجتهادى بودن آراى آنان شمرده و طبيعت اجتهاد را عامل اصلى اختلاف آرا و تعارض روايات دانسته‌اند و به اين ترتيب مرجعيت روايات را در استنباط احكام و ارزش تشريعى آنها را نفى و مقام ائمه (ع) را به رتبۀ ساير مجتهدين تنزل داده‌اند. (1)

شهيد صدر (ره) در پاسخ به اين شبهه، عوامل مؤثر در تعارض را امورى خارج از روايت دانسته و آنها را در هشت بند آورده كه عبارتند از: ذهنيت فقيه، نسخ احكام، فقدان قرائن، نقل به معنى، تدريجى بودن، بيان احكام تقيه، شرايط زمانى راوى و كذب راوى. (2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع

1 - تعارض الادلة الشرعيه / 38؛ 2 - فقه سياسى 307/9.

عوامل شكست نظامى

يكى از مباحث مطروح در فقه سياسى و حوزه جهاد اسلامى بررسى علل شكست و يا پيروزى در جنگ و جهاد است. به‌طور معمول شكست نظامى به صورت‌هاى مختلفى اتفاق مى‌افتد كه با جمع‌بندى آن مى‌توان به يك تعريف توصيفى از شكست نظامى رسيد، عمده‌ترين اشكال نظامى را مى‌توان در موارد ذيل خلاصه نمود:

1. متلاشى شدن سازماندهى جنگ و قدرت دفاعى:

هنگامى‌كه دشمن ارتباط مخابراتى و فنى واحدهاى نظامى را قطع مى‌كند و راه‌هاى مواصلاتى، تداركات و پشتيبانى را مى‌بندد و هماهنگى عمليات رزمى را در هوا و زمين و دريا غير ممكن مى‌كند و امكان استفاده از نيروهاى رزمنده را در عمل از ميان مى‌برد، به دنبال اين نوع عمليات تاكتيكى، سازماندهى نيروهاى طرف متخاصم، متلاشى و در عمل نيروها زمينگير و فرماندهى خنثى مى‌شود. استمرار اين حالت موجب مى‌شود نيروى دفاعى به تدريج به تحليل رفته و پديده شكست نظامى تحقق پذيرد.

يكى از دلايل شكست مسلمانان در جنگ احد همين عامل فروپاشى سازماندهى و قطع ارتباطات واحدهاى رزمندۀ مسلمان بود كه به دليل عدم اطاعت از فرماندهى و ترك محل ديدبانى و رها كردن نقطۀ حساس، آسيب‌پذيرى در جبهۀ مسلمانان به وجود آمد و سپاه مشركان توانستند از آن گذرگاه از پشت سر مسلمانان، دست به حمله بزنند و سازماندهى سپاه اسلام را متلاشى كنند. (1)

شيوه دفاعى ارتش هوازن و ثقيف در برابر سپاه منظم و مجهز 12 هزار نفرى اسلام كه با استفاده از سه اصل دفاعى: استتار، محاصره و غافلگيرى انجام گرفت، موجب شد تا به هنگام و رود سپاه اسلام به درّۀ گذرگاه حنين، جنگجويان هوازن و ثقيف كه در كوه‌هاى اطراف موضع گرفته بودند با حملۀ ناگهانى، از هر طرف به سوى سپاه اسلام سرازير شوند و با ايجاد رعب و وحشت انسجام واحدهاى رزمنده اسلام را بر هم بريزند و آرايش نظامى آنان را دچار هرج و مرج سازند و براى مدتى هر چند كوتاه، سازماندهى آنان را متلاشى كنند.

فرار توأم با اضطراب، سراسيمگى و بلا تكليفى